Ndonjëherë, pesha e problemeve tona bëhet e tepërt për t’u mbajtur.
Kur e gjejmë veten në thellësitë e dëshpërimit, lufta për të dalë mund të duket e pakapërcyeshme dhe aftësia jonë për të përballuar bie. Është në këto momente kur shumë njerëz i drejtohen vetë-shkatërrimit, ndonjëherë edhe pa e kuptuar.
Vetë-shkatërrimi vjen në shumë forma: nga rikthimi në varësi, dëmtimi i vetvetes ose modele të çrregullta të të ngrënit, deri te mospagimi i faturave, lënia pas dore e kujdesit për veten ose largimi i njerëzve të dashur.
“Çdo gjë që ju zhvendos nga lidhja juaj me veten, realitetin dhe me njerëzit që ju duan është sjellje vetë-shkatërruese”, shpjegon Sally Baker, një terapiste e vjetër në “Working On The Body”.
Nga vjen kjo sjellje?
Për Baker, kjo lloj sjellje pothuajse gjithmonë buron nga trauma të pazgjidhura.
Është e rëndësishme të mbani mend se ndërsa, për disa njerëz, trauma mund të jetë monumentale, nuk duhet të jeni në gjendje të identifikoni një ngjarje jashtëzakonisht traumatike për ta përjetuar atë.
Siç vë në dukje Baker: ‘Trauma mund të rrjedhë nga abuzimet në rritje ndaj asaj që jeni dhe çfarë keni nevojë.
“Nëse këto nevoja nuk plotësoheshin gjatë kohës që rriteshit, kjo mund të ketë një efekt të qëndrueshëm. Kjo traumë, pa marrë parasysh shkakun, mund të rëndojë rëndë mbi supet tona. Kur përballeni me trauma të pazgjidhura çdo ditë, është rraskapitëse”, thotë Baker.
“Ndonjëherë, ju do të përballeni me rraskapitjeje të plotë që vijnë me territorin e mbajtjes brenda vetes një traumë të pazgjidhur emocionalisht dhe fizikisht. Kjo mund të çojë në një gjendje të mbingarkuar dhe madje apatie, dhe këtu fillojnë sjelljet vetë-shkatërruese. Një nënprodukt i mbingarkesës është mjegullimi e trurit, ose humbja e qartësisë”, shpjegon Baker.
“Kur jeni në një gjendje të mjegullimit të trurit, nuk mund të dalloni në fakt se çfarë duhet të bëni dhe kur bëheni apatikë ndaj nevojave tuaja, bëhet pothuajse e pamundur të motivoni veten për t’i arritur ato.
Një mënyrë për ta shpjeguar këtë është përmes hierarkisë së nevojave të Maslow, një teori e famshme psikologjike që sugjeron se veprimet tona janë të motivuara nga nevoja për të përmbushur disa kërkesa, ose ‘nevoja’.
Këto nevoja shfaqen shpesh në një piramidë: Në fund të piramidës janë nevojat tona më themelore fiziologjike, si ushqimi, uji, ngrohtësia dhe gjumi.
Duke lëvizur lart në hierarki, nevojat tona bëhen më komplekse, nga siguria te dashuria dhe përkatësia, te vlerësimi dhe, së fundi, vetëaktualizimi.
“Kur jeni të mbingarkuar dhe përballë vetë-sabotimit, të gjitha ato shtresa të larta të nevojave zhduken”, thotë Baker. “Ti je pikërisht në gurin themelor.”
Pra, të ngrënit, të flini sasinë e duhur dhe në përgjithësi të kujdeseni për nevojat më themelore, mund të duket pothuajse e pamundur.
Heqja dorë nga kujdesi për veten, si dushi, gjumi dhe ngrënia, është një formë shumë e zakonshme e sjelljes vetë-shkatërruese. Shpesh mund të jetë shenja e parë që jeni duke rrëshqitur në vetëshkatërrim.
Kjo mund të jetë gjithashtu një reflektim i vetëvlerësimit të ulët: “Nëse nuk e vlerësoni veten, nuk e doni veten ose ndiheni se nuk meritoni ndonjë nivel kujdesi, nuk do të pastroni dhëmbët, nuk do të krihni flokët dhe nuk do të bëni dush”, thotë Baker.
Forma të tjera, më ekstreme të vetë-shkatërrimit, si keqpërdorimi i substancave dhe ushqimi i çrregullt, mund të jenë flamuj të mëdhenj të kuq dhe është e rëndësishme të jeni në gjendje të dalloni kur jeni duke rrëshqitur në zakone të vjetra ose kur krijoni zakone të reja, diçka që mund të jetë e vështirë në kohë të krizës.
Si të dalloni kur jeni duke u bërë vetëshkatërrues?
Njohja e sjelljeve vetë-shkatërruese mund të jetë e vështirë, veçanërisht kur jeni në gjendje të mbingarkuar ose apatie.
Të qenit i lidhur me intuitën tuaj mund të jetë me të vërtetë e rëndësishme në këto momente, kjo është arsyeja pse marrja e shënimeve – mendore ose jo – se si ndiheni dhe se si po veproni mund të jetë jetike.
“Rënia drejt shëndetit të dobët mendor është një pjerrësi e rrëshqitshme”, thotë Baker. “Dhe është vërtet e vështirë të tërhiqesh veten nga fundi i asaj shpate. Pra, çdo gjë që mund të bëni për të qenë detektivi i psikologjisë suaj do të jetë e dobishme.”
Ndoshta mund ta ndjeni veten duke i larguar njerëzit, ose keni vënë re se nuk keni lënë kohë për hobi dhe aktivitete që ju bëjnë të ndiheni mirë.
Kapja e këtyre gjërave herët dhe zgjedhja e mekanizmave alternativë të përballimit mund të ndalojë vetëshkatërrimin në gjurmët e tij.
Mekanizmat alternativë të përballimit kur ndiheni vetëshkatërrues
Merrni frymë
“Frymëmarrja është shpesh gjëja e parë që ndikohet kur ndihemi të dëshpëruar”, thotë Baker.
“Kontrolloni frymëmarrjen tuaj, vlerësoni thellësinë e frymëmarrjes tuaj në një shkallë nga një deri në dhjetë, ku një nuk është fare dhe dhjetë është plotësisht e mbushur. Pastaj qëndroni në shkallën tuaj të përparme, ose thjesht hapni një dritare dhe merrni tre frymë ajër të pastër. Kjo do t’ju ndihmojë të rivendosni frymëmarrjen tuaj dhe të keni një vetëdije për atë që po ndodh nga brenda.”
Dilni jashtë
“Dalja jashtë është një nga gjërat më të mira që mund të bësh, sepse do të marrësh pak vitaminë D që të gjithë ne kemi nevojë për të mbrojtur shëndetin tonë mendor”, thotë Baker.
“Duhen rreth 20 minuta që endorfina dhe serotonina – hormonet e ‘ndjenjës mirë’ – të çlirohen nga trupi juaj, kështu që thjesht provoni të dilni jashtë për 20 minuta. Nëse mund të dilni në natyrë, kjo është edhe më mirë dhe, mbani mend, nëse keni nevojë të ktheheni, thjesht kthehuni prapa”.
Kujdesu për veten
“Kujdesi për veten është një nga gjërat e para që fillon të mbetet pas kur hyjmë në një territor vetëshkatërrues.
“Gjeni mënyra të vogla për të qenë më të sjellshëm me veten: i bëni vetes një pije të nxehtë, mbështilluni me një batanije, bëni dush dhe mbani mend teknikat e tjera që keni përdorur në të kaluarën për ta bërë veten të ndiheni më mirë.
Përdorni teknikat e goditjes
Një teknikë tjetër që sugjeron Baker është teknika e zvarritjes së kryqëzuar.
“Duke ecur nëpër një dhomë, prekni dorën e djathtë në gjurin tuaj të majtë dhe dorën tuaj të majtë në gjurin tuaj të djathtë”, thotë Baker.
“Kjo mund të thyejë gjendjen tuaj, gjë që e bën atë të përsosur për të dalë nga mjegullimi i trurit.”
Një tjetër opsion, nëse mendimi për t’u ngritur është shumë i vështirë, është të prekni butësisht zonën e klavikulës.
“Nëse dikush ju thotë diçka tronditëse, ju arrini automatikisht në zonën e kockës suaj të klavikulës, kjo është një përgjigje automatike. Trokitni lehtë rreth kockës së klavikulës suaj të parë dhe pranoni me zë të lartë se e dini se nuk po kujdeseni për veten tani, por po bëni më të mirën që mundeni”.
