Cikli menstrual i një gruaje drejtohet nga rritja dhe rrjedha e hormoneve që e përgatisin trupin për shtatzëninë. Këto ndryshime hormonale jo vetëm që “transformojnë” organet riprodhuese, por, sipas hulumtimeve të fundit, ato gjithashtu riformësojnë trurin.
Dy studime të kohëve të fundit kryen skanime të detajuara të trurit të grave në pika të shumta gjatë ciklit menstrual, duke zbuluar se vëllimi ose trashësia e rajoneve të caktuara ndryshon në sinkron me nivelet e hormoneve.
Zonat e trurit të nxjerra në pah nga të dy studimet janë ato të sistemit limbik, një grup strukturash të trurit që qeverisin emocionet, kujtesën dhe sjelljen.
« Është sikur truri është në një ritëm të shpejtë çdo 28 ditë a më shumë, varësisht nga gjatësia e ciklit» , tha për Washington Post Erika Comasco, një profesoreshë e asociuar e shëndetit të grave dhe fëmijëve në Universitetin Uppsala në Suedi. «Rëndësia e këtij hulumtimi është se ai ndërton njohuri rreth ndikimit të këtyre luhatjeve hormonale në mënyrën se si është strukturuar truri».
“Këto ndryshime në tru mund ta ndryshojnë ose jo mënyrën se si veprojmë, mendojmë dhe ndihemi në jetën tonë të përditshme. Pra, hapat e rëndësishëm të ardhshëm për shkencën janë t’i bashkojë këto pjesë të enigmës”, tha për të njëjtën media Adriene Beltz, një profesoreshë e asociuar e psikologjisë në Universitetin e Miçiganit. “Por deri në çfarë mase efektet hormonale në strukturën e trurit ndikojnë në mënyrën se si funksionon truri në të vërtetë?”
Si e orientojnë hormonet ciklin e një gruaje
Gjatë ciklit menstrual të një gruaje , i cili shënon fillimin e ciklit menstrual, hormonet janë në nivele të ulëta. Por ato rriten ndjeshëm gjatë një periudhe prej disa javësh.
Nivelet e estrogjenit në gjak rriten tetëfish në ovulacion, rreth ditës së 14-të, ndërsa nivelet e progesteronit rriten 80-fish rreth shtatë ditë më vonë. Prodhimi i hormonit stimulues të folikulave nxit zhvillimin e një folikuli në një vezë të pjekur, ndërsa një rritje e hormonit luteinizues shkakton lirimin e vezës.
Një cikël përsëritet çdo 24 deri në 38 ditë deri në kalimin në menopauzë, që do të thotë se një grua mesatare përjeton rreth 450 cikle gjatë jetës së saj.
Ndryshimet në tru
Viktoriya Babenko, e cila kreu kërkimin si kandidate për doktoraturë në Universitetin e Kalifornisë, Santa Barbara, dhe kolegët e saj në universitet përdorën metoda të përparuara në imazherinë me rezonancë magnetike (MRI) për të hartuar ndryshimet strukturore në tru gjatë tre fazave të ciklit menstrual – ovulacionit, menstruacioneve dhe fazës së mesme luteale.
Faza e mesme luteale ndodh midis ovulacionit dhe menstruacioneve dhe karakterizohet nga një kulm i hormonit progesteron. Pjesëmarrëseve – 30 grave të reja me cikle normale – iu mor gjithashtu gjak për të regjistruar me saktësi nivelet e hormoneve në kohën e skanimit. Rezultatet, të cilat ende nuk janë rishikuar nga kolegët, janë postuar në bazën e të dhënave bioRxiv.
Përqendrimet më të larta të estrogjenit dhe hormonit luteinizues ( një hormon i rëndësishëm për rregullimin e funksionit të testikujve tek burrat dhe vezoreve tek gratë) ishin të dyja të lidhura me ndryshime që sugjerojnë transferim më të shpejtë të informacionit, siç e panë studiuesit kur imazherizuan lëndën e bardhë të trurit. Lënda e bardhë është indi më i thellë i trurit i përbërë nga fibra nervore që transmetojnë informacion nga dhe në pjesë të korteksit të jashtëm cerebral, i njohur edhe si lëndë gri – e cila, nga ana tjetër, u bë më e trashë me rritjen e hormonit stimulues të folikulave (ai nxit maturimin e folikulit në vezore, i cili është i nevojshëm për prodhimin e estrogjenit).
Hormoni stimulues i folikulave “ishte i lidhur pozitivisht me trashësinë kortikale, përgjithësisht në të gjithë trurin “, tha Elizabeth Rizor, një kandidate doktorature në neuroshkencë në Universitetin e Kalifornisë, Santa Barbara, dhe një nga autoret e studimit. “Ndërsa progesteroni ishte pothuajse e kundërta – ai përgjithësisht ishte i lidhur me më pak trashësi kortikale në shumicën e rajoneve.”
Studimi i dytë, i botuar në Nature Mental Health, shqyrtoi 27 pjesëmarrës të shëndetshëm me skanime MRI me rezolucion të lartë gjatë gjashtë fazave të ciklit menstrual – menstruale, para-ovuluese, ovuluese, pas-ovuluese, mesi i lutealit dhe para-menstruale.
Studiuesit u përqendruan në hipokampus dhe zonat përreth lobit temporal medial në tru, të cilat mbështesin një gamë të gjerë funksionesh njohëse dhe emocionale . Ata morën mostra gjaku në secilën prej gjashtë pikave kohore për të lidhur ndryshimet në tru me përqendrimet e estrogjenit dhe progesteronit.
Rritjet e estrogjenit shoqëroheshin me zgjerimin e korteksit parahippocampal, një rajon i korteksit të lëndës gri që luan një rol në kodimin dhe rikthimin e kujtesës. Rritja e progesteronit shoqërohej me vëllim më të madh në korteksin perirhinal, një zonë që merr informacion shqisor dhe është gjithashtu e rëndësishme për kujtesën. Dhe estrogjeni i lartë i kombinuar me progesteronin e ulët shoqërohej me një rajon të zgjeruar të hipokampusit – thelbësor për kujtesën autobiografike.
“Për shumicën e grave, për pjesën më të madhe të jetës sonë, kjo rrjedhë hormonesh gjatë ciklit menstrual është po aq konstante sa baticat dhe zbaticat ”, tha Emily Jacobs, një profesoreshë e asociuar e shkencave psikologjike dhe të trurit në Universitetin e Kalifornisë, Santa Barbara, dhe autore kryesore e studimit. “Mund ta mendoni këtë puls si një shenjë jetësore, sepse ne e dimë që hormonet udhëheqin funksionet normale në të gjithë trupin. Por askush nuk e dinte me të vërtetë se si cikli i një gruaje ndikon në trurin e saj.”
Efektet e estrogjenit në tru.
Në filli të viteve 1990, një eksperiment inovativ zbuloi efektet dramatike të estrogjenit në trurin e minjve femra. Shkencëtarët matën numrin e gjembave dendritike (zgjatje të vogla përgjatë degëve të neuroneve që shërbejnë si pika kontakti nga një qelizë në tjetrën) në hipokampus gjatë ciklit menstrual katër deri në pesëditor të brejtësve. Një dendësi më e lartë e gjembave dendritike përkthehet në lidhje të përmirësuar midis neuroneve në tru.
Në fillim të ciklit, kur estrogjeni është i ulët, dendësia e shtyllës kurrizore dendritike është në nivelin më të ulët. Gjatë ditëve në vijim, nivelet e estrogjenit rriten gradualisht dhe arrijnë kulmin. Gjatë kësaj periudhe, më shumë shtylla kurrizore fillojnë të shumohen dhe dendësia e shtyllës kurrizore rritet me rreth 30%. Drejt fundit të ciklit, shtyllat kurrizore tërhiqen dhe procesi fillon nga e para. Rezultatet aktuale sugjerojnë se një luhatje e ngjashme ciklike në neurone mund të ndodhë edhe tek njerëzit .
“Studimet krijojnë një bazë mjaft të fortë për studime të ardhshme që do të hetojnë nëse struktura e trurit ka ndikim në funksionin dhe sjelljen e trurit, gjë që më pas do të ketë rëndësi për shëndetin mendor”, përfundoi studiuesi.
