Disa nga ndërtesat historike të Tiranës tashmë janë rrafshuar, për t’ju hapur rrugën ndërtimeve të reja, që duket se po i marrin frymën qytetit. Këto ndërtesa janë diçka më tepër përtej arkitekturës, sepse shërbejnë si dëshmi e zhvillimeve në kohë të ndryshme të një vendi. Pavarësisht se çdo shtet në botë e ruan historinë me fanatizëm, në Shqipëri ndodh e kundërta dhe po të hedhim sytë rrotull mund të shohim se si po shkatërrohen një e nga një banesat më të vjetra, që dallohen për stilin arkitektonik të veçantë.
Një pjesë e tyre kanë pasur edhe statusin “Monument Kulture”, mirëpo as kjo gjë nuk i ka shpëtuar nga shembja dhe babëzia për të vjelë miliona para të tjera nga ndërtimet e reja. Rasti më i fundit është ai i vilës Pustina, një ndërtesë dykatëshe e ndërtuar mes viteve 1925-1927 nga Edip Pustina. Për shkak të mosmarrëveshjeve mes pronarëve të vilës dhe mosinteresimit të shtetit për t’i dhënë një status, vila degradoi, derisa u vendos për shembjen e saj.
Po ashtu gjatë muajit maj u shembën dy vila të periudhës otomane në rrugën Tefta Tashko Koço, njëra prej të cilave mbante statusin Monument Kulture i Kategorisë së I, që nga viti 1987 nga Instituti Kombëtar i Trashëgimisë Kulturore. Kjo vilë u shemb me pretekstin se ka mungesë interesi kulturor sipas një urdhri të Ministrisë së Kulturës dhe kërkesës nga bashkëpronarët.
Të njëjtin fat si të tjerat patën edhe vila Destil në rrugën e Elbasanit, apo vila ku ndodhej “Dada” në zonën e ish-Bllokut, për t’u ndërtuar qiellgërvishtëset e reja.
Studiuesit të shqetësuar: Në Tiranë po bëhet masakër kulturore!
Studiues të banesave të vjetra dhe restauratorë shqiptarë prej kohësh kanë ngritur alarmin për këtë fenomen kaq shqetësues në kryeqytet. Profesori Emin Riza, një nga studiuesit më të mire të ndërtimeve të vjetra, është shprehur se Tiranës po i bëhet një masakër kulturore, sepse nuk kuptohet vlera e banesave të shekullit të 20-të.
“Kjo që ka ndodhur dhe po ndodh me banesat e vjetra historike në Tiranë është shumë shqetësuese, sepse qëllimi i atyre në Tiranë para xhepaplotëve të cilët fatkeqësisht pameritueshëm kanë edhe poste të rëndësishme përgjithësisht politike, ata natyrisht meqë kanë paratë thonë të bëjmë kanoqe kur thotë populli, sepse ndërtimet sjellin përherë e më tepër fitime të mëdha. Kështu që është një rrezik i prekshëm ky i synimeve për shkatërrimin e ndërtesave të vjetra dhe ndërtimin e banesave të reja, të cilat janë me kate më të larta dhe për njësi të banimit me sipërfaqe më të mëdha banorësh, pra sjellin fitime më të mëdha. Në Tiranë po kryhet një masakër kulturore. Termi masakra nuk përdoret vetëm për gjallesat, por dhe për shkatërrimet që po ndodhin. Në Tiranë ka humbje me banesat historike. Ka humbje në radhë të parë, sepse deri kur kam qenë unë ne kryesisht shikonim banesat e vjetra. E para, sepse ato ishin me numër të vogël, e dyta se ato ishin në gjendje të dëmtuar për shkak të jetëgjatësisë së madhe të tyre dhe prandaj ne i kishim ushtruar kujdesin më të madh banesave të vjetra. Por me kalimin e kohës, çdo periudhë ka banesat e saja. Ato sisteme totalitare, që nuk kanë asgjë të përbashkët me komunizmin bënë që të ketë edhe një moskujdes ndaj banesave monumente, por rasti shqiptar paraqet një përjashtim, sepse kujdesi për monumentet në vendin tonë ka qenë i jashtëzakonshëm dhe specialistët ishim zotër të monumenteve para ‘90”, është shprehur Riza në një intervistë për gazetën “Sot”.
