Një deklaratë e fundit e Donald Trump-it bëri bujë në rrjet: gjatë një eventi për autizmin, ish-presidenti amerikan u shpreh se “SHBA po zbulon trajtime që mund të shërojnë autizmin”, madje la të kuptohej se “Tylenol-i (paracetamoli) i përdorur gjatë shtatzënisë mund të jetë një nga arsyet pse fëmijët zhvillojnë autizëm”. Ai përmendi edhe mundësinë e një “vaksine që trajton autizmin”, duke shtuar se “duhet të luftoni me çdo kusht që të mos merrni më Tylenol”.
Deklarata e tij ndezi rrjetin dhe opinionin publik. Një pjesë e njerëzve e panë si shpresë, të tjerë si një rrezik të madh për përhapjen e dezinformimit. Por çfarë është në të vërtetë autizmi, çfarë e shkakton dhe a ka apo jo një kurë? Për t’u orientuar mes deklaratave politike dhe të dhënave shkencore, ia vlen të ndalemi më thellë.
Autizmi nuk është një sëmundje, është një mënyrë e ndryshme zhvillimi
Autizmi ose, me termin e plotë, Çrregullimi i Spektrit të Autizmit (TSA), nuk është një sëmundje ngjitëse apo një “defekt” që shfaqet papritur. Është një çrregullim neurozhvillimor që ndikon mënyrën se si një person komunikon, ndërvepron dhe percepton botën përreth. Mund të jetë i lehtë, i moderuar ose më i thellë, por në të gjitha rastet nuk bëhet fjalë për “një problem që kërkon kurë”, por për një mënyrë tjetër të qenies.
Fëmijët me autizëm mund të kenë ndjeshmëri të lartë ndaj zhurmave, dritës, prekjeve; disa flasin me vonesë, disa përdorin më shumë gjuhë jo-verbale; të tjerë zhvillojnë aftësi të jashtëzakonshme në fusha të caktuara. Është një spekter, jo një “etiketë”.
Sa persona preken dhe pse ndodh?
Sipas të dhënave zyrtare të CDC-së në SHBA, rreth 1 në 31 fëmijë 8-vjeçarë diagnostikohen me autizëm; djemtë tre herë më shumë se vajzat. Në nivel global, Organizata Botërore e Shëndetësisë raporton një prevalencë mesatare rreth 1 në 127 persona, por shifrat ndryshojnë sipas vendit dhe mënyrës së diagnostikimit.
Shkencërisht, nuk ka një shkak të vetëm për autizmin. Roli më i madh i atribuohet gjenetikës, pra trashëgueshmërisë. Mutacione të ndryshme gjenetike, ndonjëherë të trashëguara, ndonjëherë të reja (de novo), kanë rezultuar të lidhura me zhvillimin e TSA. Përveç kësaj, disa faktorë mjedisorë të hershëm, si mosha e madhe e prindërve, komplikacionet gjatë shtatzënisë, lindja parakohe, ekspozimi ndaj disa medikamenteve si valproati gjatë shtatzënisë, mund të rrisin rrezikun. Por ato nuk janë shkaqe të drejtëpërdrejta.
Dhe jo, vaksinat nuk shkaktojnë autizëm. Ky mit është rrëzuar me dhjetëra studime, rishikime shkencore dhe deklarata të organizatave ndërkombëtare shëndetësore. Vetë ideja që një “vaksinë” mund ta shërojë autizmin bie ndesh me këtë fakt: autizmi nuk është sëmundje infektive për të cilën bëhet vaksinë.
Po a shërohet autizmi?
TSA është një mënyrë ndryshe e funksionimit të trurit dhe shfaqet zakonisht gjatë fëmijërisë, duke vazhduar për gjithë jetën.
Megjithatë, kjo nuk do të thotë se nuk ka shpresë. Ndërhyrjet e hershme, terapitë e komunikimit, edukimi i strukturuar dhe përkrahja sociale mund të bëjnë diferencën mes izolimit dhe përfshirjes. Në shumë raste, fëmijët me autizëm, sidomos kur kanë ndihmë që në vitet e para, arrijnë të zhvillojnë aftësi të fuqishme funksionale, akademike dhe sociale.
Në disa studime, është vënë re se një përqindje e vogël e fëmijëve që më parë janë diagnostikuar me autizëm (rreth 3% deri në 25%, sipas rasteve) nuk plotësojnë më kriteret diagnostike pas viteve terapi, por kjo nuk do të thotë se janë “shëruar”, por se janë zhvilluar ndryshe dhe kanë mësuar të përshtaten. Megjithatë, shkenca po ecën me ritme të frikshme në kuptimin pozitiv të fjalës, ndaj çdo studim i ri është një hap drejt “shërimit” të këtij çrregullimi.
Çfarë ka të re në trajtime?
Së fundmi, ka interes të madh për përdorimin e disa substancave si leucovorin (një formë aktive e acidit folik) për fëmijë që kanë mungesë të folatit cerebral, një nën-grup shumë specifik brenda spektit. Po ashtu, po testohen terapi gjenike për raste shumë të rralla të autizmit me shkak të qartë gjenetik. Por këto nuk janë kura universale për TSA dhe kërkojnë analiza të thella biologjike.
FDA ka miratuar përdorimin e barnave si risperidona dhe aripiprazola për të ndihmuar me simptomat si irritabiliteti i lartë apo sjelljet agresive te fëmijët me TSA, por jo për të trajtuar autizmin në vetvete.
Kërkimi shkencor po ecën përpara dhe po zbulohen trajtime më të personalizuara. Po, çdo ditë mësojmë më shumë për trurin, gjenet dhe zhvillimin njerëzor.
Por ajo që ka më shumë rëndësi sot për sot është që fëmijët dhe të rriturit me autizëm të mos përjashtohen, të mos paragjykohen dhe të mos etiketohen si “të sëmurë”, por të pranohen dhe të mbështeten në mënyrën e tyre të të kuptuarit të botës.
/Iconstyle
