Shumë njerëz zgjohen me një ndjenjë të paqartë që kanë ëndërruar, por kur përpiqen të kujtojnë specifikat, detajet rrëshqasin si rërë nëpër gishta. Ky fenomen është i zakonshëm dhe ngre pyetjen intriguese: pse nuk mund të kujtojmë ëndrrat tona? Për të eksploruar këtë pyetje, ne duhet të thellohemi në mekanizmat e ëndrrës dhe formimit të kujtesës, duke shqyrtuar kërkimet shkencore dhe teoritë nga fushat e neuroshkencës, psikologjisë dhe studimeve të gjumit.
Kuptimi i ëndrrës dhe kujtesës
Ëndrrat ndodhin kryesisht gjatë fazës së gjumit të lëvizjes së shpejtë të syve (REM), megjithëse ato mund të ndodhin edhe në faza të tjera të gjumit. Gjumi REM paraqet ëndrrat më të gjalla dhe shpesh të çuditshme për shkak të aktivitetit të rritur të trurit që i ngjan zgjimit. Të kuptuarit pse kujtimet e këtyre ëndrrave shpesh zhduken në mëngjes kërkon një eksplorim se si formohen dhe ruhen kujtimet.
Neuroshkenca e gjumit dhe e kujtesës
Përpunimi i kujtesës është një funksion kompleks që përfshin shumë rajone të trurit:
-Hipokampus: Kritik për formimin e kujtimeve të reja.
-Korteksi frontal: I përfshirë në kujtesën dhe kujtesën strategjike.
-Amygdala: Përpunon kujtimet emocionale.
Gjatë gjumit REM, hipokampusi dhe korteksi frontal tregojnë modele të ndryshme aktiviteti në krahasim me gjendjet e zgjimit, të cilat mund të ndikojnë në mënyrën se si përpunohen ose ruhen kujtimet e ëndrrave.
Konsolidimi i kujtesës gjatë gjumit
Gjumi në vetvete luan një rol vendimtar në konsolidimin e kujtesës, proces me të cilin kujtimet afatshkurtra shndërrohen në kujtime të qëndrueshme afatgjata. Studimet sugjerojnë se gjumi REM dhe jo-REM kontribuojnë në lloje të ndryshme të konsolidimit të kujtesës (kujtime emocionale, procedurale dhe deklarative). Sidoqoftë, konsolidimi i kujtesës i vetë ëndrrave nuk ndjek gjithmonë këtë rrugë të drejtpërdrejtë.
Pse ëndrrat harrohen?
-Mjedisi neurokimik i trurit gjatë gjumit REM
Një aspekt kyç është mjedisi neurokimik i trurit gjatë gjumit REM, i cili është dukshëm i ndryshëm nga ai gjatë zgjimit. Nivelet e neurotransmetuesve si norepinefrina, të cilat janë thelbësore për formimin e kujtesës, janë dukshëm më të ulëta në gjumin REM. Ky reduktim mund të rezultojë që truri të jetë më pak efikas në ruajtjen e ëndrrave si kujtime afatgjata.
-Roli i karakteristikave të ëndrrave
Ëndrrat janë shpesh të palogjikshme, emocionale dhe të shkëputura nga realiteti, gjë që mund t’i bëjë ato më të vështira për t’u mbajtur mend. Cilësia e tyre kalimtare dhe kalimtare do të thotë se ata nuk angazhojnë gjithmonë sistemet e kujtesës të përdorura për përvojat e përditshme, duke kontribuar më tej në harresën e tyre.
-Funksionimi kognitiv pas zgjimit
Pas zgjimit, ndryshimi në aktivitetin e trurit dhe neurokiminë është i papritur. Ri-angazhimi i hipokampusit dhe korteksit frontal në gjendjen e zgjuar mund të prishë mbetjet e brishta të kujtimeve të ëndrrave . Për më tepër, kërkesat e menjëhershme të jetës së zgjuar – të tilla si fikja e një alarmi ose planifikimi i ditës – mund të largojnë vëmendjen nga kujtimi i ëndrrave.
Faktorët që ndikojnë në rikujtimin e ëndrrave
-Dallimet Individuale
Ekziston një ndryshueshmëri e konsiderueshme në kujtimin e ëndrrave midis njerëzve të ndryshëm, e ndikuar nga:
-Tiparet e personalitetit: Kujtuesit e lartë shpesh kanë hapje më të lartë ndaj përvojës, kufij të hollë midis gjumit dhe zgjimit dhe një personalitet më reflektues.
-Struktura dhe funksioni i trurit: Ndryshimet në madhësinë dhe lidhjen e zonave të caktuara të trurit, si korteksi medial paraballor dhe hipokampusi, mund të ndikojnë në rikujtimin e ëndrrave.
Çrregullimet e gjumit dhe mënyra e jetesës
Kushtet si pagjumësia ose apnea e gjumit mund të copëtojnë gjumin, duke reduktuar kohëzgjatjen e gjumit REM dhe, rrjedhimisht, mundësitë për të ëndërruar dhe kujtuar. Faktorët e stilit të jetesës si konsumimi i alkoolit ose lodhja ekstreme gjithashtu mund të dëmtojnë cilësinë e gjumit dhe funksionet e kujtesës.
Faktorët Emocionalë dhe Psikologjikë
Përmbajtja e lartë emocionale në ëndrra ose mund të përmirësojë kujtesën nëse intensiteti emocional është i duhuri ose ta pengojë atë nëse emocionet janë shumë dërrmuese, duke e shtyrë mendjen të bllokojë përmbajtjen traumatike ose shqetësuese të ëndrrave si masë mbrojtëse.
Përkthyer nga scientificorigin.com
