“Kodrat e akullit” misterioze të shpërndara nëpër ngricat e përhershme siberiane ndonjëherë shpërthejnë, duke krijuar kratere gjigante.
Ky fenomen i ka habitur shkencëtarët për vite me radhë, por kërkimet e fundit i kanë afruar ata për të kuptuar se çfarë i shkakton këto masa të akullta të shpërthejnë.
Digat e akullit formohen kur lëngu grumbullohet nën sipërfaqen e ngricës së përhershme, duke e bërë atë të bymehet. Sipas studimeve të kryera nga Departamenti Siberian i Akademisë së Shkencave Ruse (SBRAS), ekzistojnë dy sisteme të ndryshme, të hapura dhe të mbyllura, që mund të çojnë në këtë ënjtje.
Në një sistem të hapur, uji dhe gazi nën ngrirjen e përhershme lëvizin dhe mund të rrjedhin në sipërfaqe përmes çarjeve. Ky koncept u eksplorua më tej në një përmbledhje të botuar më 12 janar në bazën e të dhënave EarthArXiv. Studiuesit supozuan se gazi natyror që migron midis shkëmbit të themelit dhe ngricës së përhershme po shkakton shkrirjen më poshtë. Ky proces krijon xhepa brenda ngricës së përhershme ku lëngjet mund të grumbullohen. Këta xhepa nuk mbyllen plotësisht nga gazi poshtë tyre ose nga sipërfaqja.
Ndërsa më shumë gaz derdhet në këto xhepa, ato zgjerohen, duke shkaktuar më shumë shkrirje dhe rritje të presionit, gjë që çon në fryrjen e tokës dhe përfundimisht në thyerje.
Gazi i përfshirë është kryesisht metani termogjenik, një nënprodukt i ngrohjes së lëndës organike. Helge Hellevang, profesor i gjeoshkencave mjedisore në Universitetin e Oslos në Norvegji dhe autori kryesor i rishikimit të para-botuar, e përshkroi këtë aktivitet të nëndheshëm si një kuzhinë. “Ne e quajmë kuzhinë sepse është si gatimi dhe krijon gaz ”, tha Hellevang për Live Science.
Në një sistem të mbyllur, nga ana tjetër, dinamika është paksa e ndryshme. Këtu, gazi dhe uji burojnë thellë nën tokë dhe ngrihen për të formuar një xhep brenda ngricës së përhershme. Kjo enklavë është e rrethuar plotësisht nga shkëmbinj të ngrirë, duke parandaluar çdo rrjedhje. Presioni brenda këtyre xhepave mund të rritet ndjeshëm sepse lëngjet janë bllokuar dhe nuk mund të shpëtojnë. Ky presion në rritje përfundimisht bën që ngrica e përhershme të bymehet dhe, në disa raste, të shpërthejë dhunshëm, duke formuar një krater.
Studiuesit vazhdojnë të studiojnë këto fenomene dhe shpresojnë të sqarojnë më tej kompleksitetin e dinamikës së permafrostit dhe implikimet për të kuptuar procese të ngjashme që ndodhin në rajone të tjera të permafrostit në mbarë botën.
