Kush ka qenë njeriu më i zgjuar në botë? Sigurisht që ka shumë pretendentë të denjë. Sot, vetë emri i Ajnshtajnit është sinonim i gjeniut. Të tjerë mund të sugjerojnë Stephen Hawking.
Ata që vlerësojnë letërsinë dhe muzikën mund të përmendin William Shakespeare ose Ludwig van Beethoven. Historianët mund të rekomandojnë Benjamin Franklin.
Por çfarë kuptojmë konkretisht me “të zgjuar”?
Në përditshmëri ne shkëmbejmë fjalët i zgjuar dhe inteligjent, por ato nuk janë domosdoshmërisht e njëjta gjë. Ekziston një debat i vazhdueshëm midis psikologëve, neuroshkencëtarëve dhe ekspertëve të inteligjencës artificiale se çfarë është në të vërtetë inteligjenca.
Megjithatë, në rastin tonë do të mjaftojë një përkufizim i thjeshtë fjalori: “aftësia për të mësuar, arsyetuar, kuptuar dhe forma të ngjashme të aktivitetit mendor; aftësia për të kuptuar të vërtetat, marrëdhëniet, faktet, kuptimet, etj.”
Në këtë përkufizim të inteligjencës nënkuptohet njohuria e përgjithshme. Një person inteligjent i aftë për të kuptuar mekanikën kuantike është i padobishëm për shoqërinë nëse është plotësisht injorant.
Pra, një person vërtet i zgjuar do të dijë shumë gjëra, mundësisht për shumë tema të ndryshme. Me fjalë të tjera, ai duhet të jetë “polymath”.
Së fundi, ekziston elementi i krijimtarisë. Njerëzit krijues mendojnë në mënyra në të cilat shumica e njerëzve të tjerë nuk mendojnë. Aty ku shoqëria sheh një rrugë pa krye, një person krativ sheh një mundësi.
Dhe, cili personazh i historisë ishte manifestimi trupor i inteligjencës, dijes dhe krijimtarisë? Isak Njuton.
Sesa ishte koeficient i inteligjencës të Njutonit është e pamundur të thuhet. Testet e inteligjencës nuk ekzistonin në shekullin e 17-të dhe nëse do të ekzistonin.
Askush nuk dyshon se Isak Njutoni ishte një njeri inteligjent, por ai shfaqi edhe dy karakteristikat e tjera të përshkruara më sipër: dijen dhe kreativitetin.
