E dinit se data 11 Shkurt shënon “Ditën Ndërkombëtare të Grave dhe Vajzave shkencëtare”? Kjo ditë nderon figurën femërore duke rikujtuar të gjitha ato gra dhe vajza që kontribuan në ndryshimin e botës me shpikjet e tyre në shkencë. Ka ende shumë figura femrash të panjohura që kanë krijuar shpikje interesante, por me anë të këtij artikulli le të zbulojmë se cilat kanë qenë ato.
Dita Ndërkombëtare e Grave dhe Vajzave në Shkencë zbatohet nga ‘UNESCO’ dhe ‘UN Women’, në bashkëpunim me agjencitë dhe institucionet ndërqeveritare, si dhe partnerët e shoqërisë civile, që synojnë të promovojnë gratë dhe vajzat në shkencë. Më poshtë ju njohim me gratë në fjalë.
1.Tiera Guinn.
Ajo është një shkencëtare ende e padiplomuar nga universiteti, por Tiera Guinn ka dhënë një kontribut shumë të madh në shkencën e ndërtimit të anijeve kozmike. Ajo po ndihmon NASA-n të ndërtojë një të tillë, e cila pretendohet të jetë më e madhja dhe më e fuqishmja e të gjithë kohërave. Ajo është një specialiste e hapësirës ajrore, e cila gjithashtu punon si inxhiniere e dizajnit strukturor dhe Analizës së Raketave për kompaninë hapësinore “Boeing” e cila është në shërbim të NASA-s.
“Duhet të ndjekësh me padurim ëndrrën tënde dhe mos të lejosh askënd ta pengojë atë. Pavarësisht se sa e vështirë mund të jetë, pavarësisht sa lot mund të derdhësh, duhet të vazhdosh përpara. Dhe ju duhet të kuptoni se asgjë nuk vjen lehtë. Duke i mbajtur sytë te çmimi, mund të keni sukses”, shprehet Guinn.
- Marie Curie.
Emri i saj nuk është një emër i panjohur për ne. Fizikantja dhe kimistja e njohur polake, Marie Curie ka studiuar në ‘Sorbonne’, pikërisht aty ku ajo u bë “koka” e laboratorit të saj nga viti 1900. Koha kur ajo arriti kaq shumë sukses, gratë nuk jepnin dot mësim në universitetet europiane dhe të zbulonin radioaktivitetin. Epo ajo e arriti këtë gjë. Ajo dhe bashkëshorti i saj, Pierre Curie fituan çmimin Nobel në vitin 1903.
- Elizabeth Blackwell.
Elizabeth Blackwell, e cila lindi në 1821, ishte gruaja e parë që u diplomua nga shkolla mjekësore në Shtetet e Bashkuara (Kolegji Mjekësor i Gjenevës në Nju Jork). Ajo u bë një aktiviste për shëndetin e grave dhe themeloi një shkollë mjekësore për gratë në Angli.
- Jane Goodall.
Një nga shkencëtaret më të famshme në histori, Jane Goodall ishte e njohur për punën e saj me shimpanzetë dhe si një mbrojtëse e të drejtave të kafshëve. Goodall nuk punonte vetëm në laborator.Ajo ngjitej në pemë dhe imitonte sjelljen e shimpanzeve në Tanzani për të fituar besimin e tyre dhe për t’i studiuar në habitatin e tyre natyror.
- Mae C. Jemison.
Mae C. Jemison është astronautja e parë femër afrikano-amerikane. Në vitin 1992, ajo u bë gruaja e parë me ngjyrë në hapësirë, kur ishte anëtare e ekuipazhit në anijen kozmike ‘Endeavour’. Para se të hynte në programin hapësinor, ajo shërbeu si mjeke në “Korpusin e Paqes” në Sierra Leone dhe Liberi.
- Jennifer Doudna.
Ajo është një nga shkencëtaret më të rëndësishme kulturore edhe në ditët e dotme. Ajo ndihmoi në zhvillimin e “CRISPR”, një metodë e inxhinierisë gjenetike që mund të lejonte ndryshimin e gjeneve por edhe atë të anemisë, fibrozës cistike, sëmundjes së Huntingtonit dhe HIV-it. Ajo është profesoreshë në UC Berkeley.
- Katherine Freese.
Freese është një shkencëtare, e cila studion ‘materien e errët’, duke përfshirë studimin e yjeve në univers, diçka që nuk është vëzhguar kurrë drejtpërdrejt nga një njeri. Ajo është drejtoreshë e “Nordita”, një institut për fizikën teorike në Stokholm.
- Rachel Carson.
Në vitet 1960, zëri i një shkencëtareje ambjentaliste u ngrit mbi të tjerët për t’u bërë “kryefjalë” në politikën, kulturën dhe politikën e jashtme amerikane: zëri i Rachel Carson. Libri i saj, “Pranvera e heshtur”, paralajmëroi për rreziqet e pesticideve dhe kimikateve për njerëzit, bimët dhe kafshët dhe ishte një pikë referimi në historinë mjedisore të vendit.
9.Maria Goeppert Mayer.
Një emigrante gjermane në SHBA që studionte në “Johns Hopkins”, Maria Goeppert Mayer, e lindur në vitin 1906, vazhdoi studimet e saj edhe pse asnjë universitet nuk do të mund ta punësonte dhe vazhdoi të bëhej një fizikante. Kontributi i saj më i famshëm në fizikën moderne është zbulimi i guaskës bërthamore të bërthamës atomike, për të cilën ajo fitoi çmimin Nobel në 1963.
- Sara Seager.
Sara Seager, e lindur në vitin 1971, ka zbuluar 715 planetë, duke punuar me teleskopin hapësinor “Kepler”, një kontribues i jashtëzakonshëm shkencën e hapësirës.
- Jane Cooke Wright.
Një nga mjeket e para femra afrikano-amerikane, Jane Cooke Wright, e lindur në vitin 1919, ishte një studiuese e suksesshme e kancerit, e cila punoi ngushtë me babanë e saj në Harvard, ku filloi testimin e trajtimeve të kimioterapisë për pacientët me kancer.
- Vera Rubin.
Vera Rubin, e cila ka lindur në vitin 1928, vërtetoi se “materia e errët” ekzistonte në univers. Ajo arriti në përfundimin se burimet e padukshme të gravitetit po tërhiqnin planetët dhe yjet në drejtime të caktuara. Ajo u nderua me “Medaljen Kombëtare të Shkencës” në 1993 nga Presidenti Clinton. Për shkencëtare Rubin, e cila vdiq më 25 dhjetor 2016, New York Times shkroi, “Dr. Rubin, e gëzuar dhe me synime të qarta, kishte një dashuri të përjetshme për yjet, mbrojti gratë në shkencë dhe ishte e hapur për kufijtë e njohurive të njerëzimit për natyrën.
- Sau Lan Wu.
Shkencëtarja nga Hong Kongu, Sau Lan Wu është një fizikante e grimcave që e fokusoi karrierën e saj duke zbuluar pjesë përbërëse të protoneve dhe neutroneve, ku më pas ndryshoi me të vërtetë të gjithë rrjedhën e historisë shkencore duke ndihmuar në zbulimin e grimcës Higgs, e cila është tepër e rëndësishme për shkencën sot.
- Rosalind Franklin.
Rosalind Franklin, e lindur në vitin 1920, ishte një biofizikante britanike e njohur për punën revolucionare në zbulimin e ADN-së, si dhe atë te rrezeve X dhe strukturën molekulare.
- Barabara McClintock.
Barbara McClintock fitoi çmimin Nobel në 1983 për studimet e saj mbi përbërjen gjenetike të misrit, dhe konkretisht, zbulimi i saj konsistonte në aftësinë e gjeneve për të ndryshuar pozicionin në kromozom.
- Rita Levi-Montalcini.
Neurologia italiane Rita Levi-Montalcini fitoi një Nobel në 1986 për zbulimin e asaj që njihet si faktori i rritjes nervore. Sipas New York Times, puna e saj mbi rritjen e nervave çoi në zbulime se si kjo rritje mund të çojë në sëmundje si çmenduria dhe kanceri.
- Gertrude Elion.
E fundit, por jo më pak e rëndësishme, Gertrude Elion është tjetër fituese e çmimit Nobel. Ajo lindi në 1918 dhe ishte një biokimiste dhe farmakologe, e cila përpunoi drogën për të trajtuar leuçeminë dhe të parandalojë dështimin e transplantit të veshkës.
