Në prill, Presidenti i SHBA-së Donald Trump njoftoi se po prezantonte tarifa të reja gjithëpërfshirëse, taksa shtesë që firmat importuese duhet të paguajnë nëse sjellin mallra nga jashtë. Që atëherë, disa nga partnerët kryesorë tregtarë të SHBA-së, përfshirë Mbretërinë e Bashkuar, Japoninë dhe tani Bashkimin Evropian, kanë negociuar uljen e tarifave kryesore. Marrëveshja e BE-së e ul përgjysmë tarifën prej 30% që Trump kishte kërcënuar. Por vende të tjera po përballen ende me tarifa më të larta, përfshirë Kanadanë, e cila sheh tarifat të rriten në 35% ndërsa afati i 1 gushtit kaloi.
Trump thotë se tarifat shtesë do të gjenerojnë miliarda dollarë të ardhura dhe do t’i inkurajojnë firmat të prodhojnë në SHBA për të shmangur taksat. Por ka tashmë shenja se taksat mund të jenë duke i rritur çmimet për konsumatorët amerikanë dhe ekonomistët argumentojnë se ka ende shumë punë për të bërë përpara se blerësit amerikanë të ndiejnë forcën e plotë të rritjeve.
Pra, cilat produkte ka të ngjarë të bëhen më të shtrenjta?
Veshje dhe këpucë
Shumica dërrmuese e veshjeve dhe këpucëve të shitura në SHBA prodhohen në vende të tjera, duke përfshirë qendrat prodhuese të Vietnamit, Kinës dhe Bangladeshit. Edhe pse Trump është tërhequr nga tarifat më të larta që kërcënoi fillimisht, taksat mbi importet nga ato vende janë ende të larta ndjeshëm. Sipas planeve aktuale, SHBA-të po vendosin të paktën 30% taksa për mallrat e prodhuara në Kinë, me plane për të filluar mbledhjen e taksave prej 19-20% për artikujt nga vende të tilla si Vietnami, Bangladeshi dhe Indonezia më 1 gusht.
Masat po ushtrojnë presion mbi dyqanet e mëdha amerikane si Target dhe Walmart, ku amerikanët shpesh drejtohen për veshje të përballueshme, si dhe mbi markat e njohura të veshjeve, të tilla si Levi Strauss dhe Nike, të cilat kanë thënë se do të rrisin çmimet për artikuj të caktuar.
Pas muajsh rënieje, çmimet e veshjeve u rritën me 0.4% nga maji në qershor. Në përgjithësi, Laboratori i Buxhetit në Yale, i cili monitoron ndikimin e politikave qeveritare në ekonomi, pret që çmimet e veshjeve në përgjithësi të rriten me një shifër tronditëse prej 37% në afat të shkurtër.
Kafe, vaj ulliri dhe ushqime të tjera
Pothuajse e gjithë kafeja e konsumuar në SHBA vjen nga jashtë vendit, që do të thotë se së shpejti mund të bëhet një barrë më e madhe për portofolet e amerikanëve. Kafeja nga Brazili po përballet me tarifa prej 50%, ndërsa kafeja vietnameze ka të ngjarë t’i nënshtrohet një tarife prej 20%.
Me tarifat prej 15% në fuqi për produktet nga vendet e Bashkimit Evropian, çmimet e produkteve bazë në treg, siç është vaji i ullirit italian, spanjoll ose grek, mund të rriten. Trump ka rritur veçmas tarifat kundër Meksikës, një furnizues i madh i artikujve të tillë si domatet dhe avokadot, megjithëse ka dhënë disa përjashtime kyçe nga këto taksa.
Megjithatë, Laboratori i Buxhetit në Yale vlerëson se çmimet e ushqimeve do të rriten me 3.4% në afat të shkurtër, me produktet e freskëta që do të shohin një rritje veçanërisht të ndjeshme fillimisht.
SHBA-ja është një nga tregjet më të mëdha të eksportit të alkoolit në Evropë, me kompani evropiane, përfshirë Pernod Ricard dhe LVMH, që shesin 9 miliardë euro (7.8 miliardë paund) alkool në SHBA çdo vit. Vendi përbën rreth një të tretën e eksporteve të uiskit irlandez dhe pothuajse 18% të eksporteve të shampanjës.
Megjithatë, Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, nuk ka thënë nëse alkooli do të përfshihet në marrëveshjen e saj tarifore me SHBA-në apo do të përjashtohet së bashku me produkte të tjera bujqësore dhe ushqimore, të paspecifikuara.
Ndërkohë, sipas tarifave të shpallura në prill, birrat meksikane si Modelo dhe Corona pritet të bëhen më të shtrenjta për shkak të taksave mbi aluminin, të cilat ndikojnë në birrat e derdhura nga kanaçet. Shumica e birrës në SHBA – 64.1% – shërbehet nga kanaçet, sipas Institutit të Birrës.
Makina
Trump ka qenë veçanërisht i etur për të parë tarifa për automjetet e importuara me shpresën se rritja e çmimit të makinave të prodhuara jashtë vendit do t’u japë një shtysë firmave amerikane. Në mars, ai prezantoi një taksë prej 25% mbi automjetet dhe pjesët e importuara të pasagjerëve në një përpjekje për të “mbrojtur industrinë amerikane të automobilave”. Që atëherë ai e ka ulur këtë në 15% për makinat nga disa eksportues kryesorë, përfshirë Bashkimin Evropian dhe Japoninë. Importuesit do të paguajnë 10% për makinat e Mbretërisë së Bashkuar.
Tarifat nuk kanë çuar në një rritje të ndjeshme të çmimeve të makinave deri më tani.
Erin Keating, një analiste ekzekutive në Cox Automotive, sugjeron se kjo ndodh sepse firmat deri më tani “po thithin më shumë nga barra [nga tarifat] dhe nuk ia kalojnë kostot e shtuara konsumatorëve”.
Por, ndërsa kostot rriten , është e paqartë se sa gjatë do të qëndrojë kjo pozitë. Shpresat e Trump se tarifat do të rrisin shitjet e kompanive amerikane mund të dështojnë gjithashtu.
Kjo për shkak se shumë makina të prodhuara në SHBA mbështeten në pjesë ose materiale nga jashtë vendit. Disa marka të shitura nga kompanitë amerikane montohen gjithashtu jashtë vendit , duke përfshirë fabrikat në Kanada dhe Meksikë, që do të thotë se ato i nënshtrohen taksës prej 25%. Ato tani janë në disavantazh krahasuar me ofertat nga konkurrentët kryesorë të huaj.
Grafik që tregon se si zinxhirët e furnizimit të industrisë së makinave mund të kalojnë kufijtë shumë herë. Tregon se si alumini i motorizuar dërgohet nga Tenesi në SHBA në Pensilvani për t’u shndërruar në shufra, të cilat çohen përtej kufirit në Kanada për t’u formësuar dhe lëmuar, pastaj dërgohen në Meksikë për t’u montuar në pistona. Së fundmi, pistonat importohen në SHBA ku bëhen pjesë e motorëve të montuar në Michigan.
Shtëpi
Pasi Trump rriti tarifat për çelikun dhe aluminin në fillim të këtij viti, çmimet e çelikut në SHBA u rritën. Një taksë prej 50% mbi bakrin do të fillojë të zbatohet më 1 gusht, ndërsa Trump ka kërcënuar gjithashtu me tarifa për drurin. Të treja janë materialet kryesore të përdorura për të ndërtuar shtëpi.
Shoqata Kombëtare e Ndërtuesve të Shtëpive (NAHB) në SHBA ka paralajmëruar se masat mund të rrisin koston e ndërtimit të shtëpive – të cilat në SHBA janë kryesisht të ndërtuara prej druri – dhe gjithashtu t’i dekurajojnë zhvilluesit që të ndërtojnë shtëpi të reja.
“Konsumatorët përfundojnë duke paguar për tarifat në formën e çmimeve më të larta të shtëpive”, tha NAHB.
Sa shumë mund të varet nëse Trump do ta zgjidhë mosmarrëveshjen e tij tregtare me Kanadanë, një nga furnizuesit më të mëdhenj, e cila aktualisht përballet me tarifa të mundshme prej 35%. Një raport nga Dhoma Kanadeze e Tregtisë ka sugjeruar se SHBA-të blejnë rreth 69% të lëndës drusore, 25% të hekurit dhe çelikut të importuar dhe 18% të importeve të bakrit nga Kanadaja.
Energjia dhe karburanti
Marrëveshja evropiane do të rrisë sasinë e energjisë që Evropa blen nga SHBA-të, të cilën von der Leyen tha se do të “zëvendësojë gazin dhe naftën ruse” me gaz natyror të lëngshëm (LNG), naftë dhe lëndë djegëse bërthamore më të lira nga Amerika. Por tarifat nuk nënkuptojnë domosdoshmërisht lajme të mira për konsumatorët amerikanë.
Në përgjithësi, Trump i ka përjashtuar importet e naftës dhe gazit nga tarifat. Por ai ka vendosur një normë prej 10% për eksportet e energjisë nga Kanadaja, furnizuesi më i madh i huaj i naftës bruto në Amerikë. Sipas shifrave zyrtare të tregtisë, 61% e naftës së importuar në SHBA midis janarit dhe nëntorit 2024 erdhi nga Kanadaja.
SHBA-të nuk kanë mungesë nafte, por rafineritë e tyre janë të projektuara për të përpunuar të ashtuquajturën naftë bruto “më të rëndë” – ose më të trashë, e cila vjen kryesisht nga Kanadaja, me një pjesë nga Meksika.
“Shumë rafineri kanë nevojë për naftë bruto më të rëndë për të maksimizuar fleksibilitetin e prodhimit të benzinës, naftës dhe karburantit për avionë”, sipas Prodhuesve Amerikanë të Karburantit dhe Petrokimikateve.
Kjo do të thotë që nëse Kanadaja vendos të ulë eksportet e naftës bruto në hakmarrje ndaj tarifave të SHBA-së, kjo mund të rrisë çmimet e karburantit.
