Nga sot nis në Shqipëri detyrimi i kompanive offshore (të krijuara në parajsat fiskale) që të zbulojnë identitetin e aksionerëve dhe pronarëve përfitues. Deri më sot ata janë anonimë.
Ligji
Ligji u miratua më 29 korrik 2020, por sot hynë në fuqi dhe deri në 31 janar 2021 të dhënat do të bëhen publike nga QKB në një regjistër që do të ketë emrat e zotëruesve të vërtetë të këtyre kompanive, Janë shumë kompani offshore që kanë në dorë në Shqipëri industrinë e nxjerrjes së naftës, kromin, bakrin, bankat, ndërtimin, turizmin, koncesionet e inceneratorëve, etj.
Deri tani shoqëri biznesi që kanë punuar në vend, kanë paketa kontrolluese të kapitalit të regjistruara në vende ku biznesi funksionon si guaskë (shell apo offshore) dhe askush nuk ka të drejtë (as publiku as institucioni) të kuptojë kush është pronari.
Pse kërkohet të zbatohet ky ligj?
Zotëruesi final mund të jetë një korporatë që konsumon të drejtën për mbrojtje të sekretit tregtar, por mund të jetë një kriminel që pastron para apo një pushtetar që transferon para të korrupsionit.
Shqipëria gjendet në listën gri të MONEYVAL, në një monitorim dyvjeçar nga kjo organizatë. Në datën 31 janar 2021 detyrimi për regjistrim final të zotëruesve (pronarëve dhe paketës së plotë të kontrollit aksionar) bëhet aktiv. Ky detyrim ishte një nga rekomandimet kryesore për të nxjerrë Shqipërinë nga Lista e Vendeve me Risk për Pastrim të Parave të Krimit.
Gjoba për ata që nuk identifikohen
Mosregjistrimi fillestar i të dhënave për pronarin përfitues të tij (brenda 30 ditëve) dënohet me gjobë 500 000 lekë; mosregjistrimi i çdo ndryshimi (brenda 30 ditëve) dënohet me 250 000 lekë; mospërmbushja e detyrimit të subjekteve raportuese ekzistuese për regjistrimin e të dhënave brenda (60 ditëve) dënohet me 250 000 (dyqind e pesëdhjetë mijë) lekë. Po ashtu dënohet me gjobë prej 150 000 lekësh edhe përfaqësuesi ligjor i subjektit. Gjobat dyfishohen në rast përsëritjeje.
Cilat janë rezervat?
Vlera simbolike e gjobës krahasuar me xhirot vjetore te kompanive offshore, tregojnë qartazi tendencën e ligjvënësit për t’u lënë mundësi këtyre kompanive të rregullojnë “letrat”.
Kompanitë offshore në Shqipëri kanë edhe një muaj kohë të shesin aksionet e tyre për t’ju shmangur identifikimit.
Ligji detyron të identifikohen pronarët e kompanive të ashtuquajtura offshore, që zotërojnë të paktën 25% ose më tepër të aksioneve/kuotave të kapitalit ose të interesave të pronësisë në një subjekt.
Pra, ata mund t’i ndajnë aksionet me persona të tjerë dhe t’i shmangen detyrimit.
Ligji u hartua pas kërkesave të Moneval (një mekanizëm I Komisionit Europian kundër pastrimit të parave), pasi kompanitë offshore, aksionerët e të cilëve nuk janë të identifikuar, krijonin mundësi për pastrimin e parave.
Po ashtu të dhënat që ndahen për publikun janë të pakta (emri dhe shtetësia) kurse të dhënat e tjera janë subjekt i autorizimit nga ana e autoriteteve.
Ky ligj zbatohet për të gjitha personat juridikë të regjistruar në Republikën e Shqipërisë si më poshtë (shpk, sha, OJF, zyrat e huaja të përfaqësimit, shoqëritë kolektive dhe çdo subjekt tjetër juridik, i cili me ligj detyrohet të regjistrohet pranë QKB-së).
Nuk kanë detyrim vetëm personat fizikë, tregtarë të regjistruar në regjistrin tregtar si dhe ndërmarrjet me pronësi shtetërore, partitë politikë, e shoqëritë fetare.
Për shtetasit e huaj do të kërkohet emër dhe mbiemër, numri i identifikimit personal, datëlindja, numri i pasaportës dhe shteti lëshues, data e lëshimit dhe data e skadimit të pasaportës, shtetësia, adresa e rezidencës së përhershme.
Autoriteti i Konkurrencës nuk heton
Në vitin 2016 ka arritur në 173 milionë euro totali i investimeve të huaja që vijnë në Shqipëri përmes parajsave fiskale. Ato janë nga Ishujt Virxhin të Britanisë, Qipro dhe Ishujt Cayman. Sipas Bankës së Shqipërisë në 2016, rezultojnë në total 1.2 milionë euro të investuara nga Ishujt Virxhin të Britanisë. 27 milionë euro rezultojnë të investuara nga Ishujt Cayman. Por volumi më i madh i prurjeve offshore vjen nga Qipro, nga kanë hyrë 145 milionë euro. Ndërkaq, Banka e Shqipërisë nuk tregonte për arsye konfidencialiteti origjinën e 47 milionë eurove të tjerë.
45% e koncesionarëve të naftës janë nga ishulli ekzotik Cayman. Autoriteti i Konkurrencës është përgjegjës që miratuar shumë transaksione të dyshimta me kompanitë offshore.
UNCTAD i Kombeve të Bashkuara, në një raport të vitit 2019, konstaton se sa më shumë investime nga parajsat fiskale, aq më pak qeveritë tatojnë fitimet. Në Shqipëri, renta e paguar nga kompanitë që shfrytëzojnë naftën dhe pasuri të tjera natyrore nuk i ka kaluar 100 milionë euro në vit, apo rreth 3-4% të totalit të të ardhurave në buxhet, ndërsa eksporti i burimeve natyrore, pa vlerë të shtuar, ka zënë edhe gati një të tretën e totalit të shitjeve jashtë vendit.
Kështu kompania “Saxon” që ka fituar koncesion për nxjerrjen e naftës është regjistruar në Cayman. Stream Oil (më vonë Transatlantic Petroleum), njësoj si në rastin e Saxon, është krijuar në ishujt Cayman më 11 qershor 2007, ndërsa ka hyrë në Shqipëri pak muaj më vonë, në tetor 2007.
Në 2014, kompania u ble nga Transatlantic Petroleum, me seli në Bermuda (destinacion offshore), që pas një viti e ka nxjerrë në shitje. Autoriteti i Konkurrencës ka marrë njoftimin e transaksionit midis Continental Oil & Gas (Blerësi) dhe Transatlantic Petroleium Ltd. (Shitësi), më 14 janar 2016. Blerësja është një shoqëri aksionere e regjistruar Delaware, që është i njohur si destinacion offshore.
Ndërsa te Konkurrenca, blerësi është paraqitur si Continental Oil & Gas nga SHBA, në një përpjekje për të humbur gjurmët (ajo është e njëjta kompani, Phoenix Petroelum që ka tashmë 9 vendburime me koncesion dhe po merrte dhe 4 të tjera, duke zotëruar 13 vendburime, nga 16, që ka gjithsej Albpetrol).
Delvina Gas Company është krijuar në 22 janar 2016 (pak ditë para hapjes së saj në Shqipëri) dhe ka seli në Ishujt Britanikë Virxhin.
PHOENIX TECHNOLOGY SERVICES ALBANIA, një sipërmarrje e krijuar në vitin 2008 dhe që punon si nënkontraktor i shoqërive të naftës (kryesisht Bankers) përmes ofrimit të shërbimeve për Naftën dhe Gazin Natyror në Shqipëri, është e regjistruar në parajsat e Qipros.
Si funksionojnë parajsat fiskale?
Parajsat a fiskale janë territore apo juridiksione që u mundësojnë personave që nuk banojnë ligjërisht në to, të shmangin detyrimet fiskale në vendet ku kryejnë realisht aktivitetin e tyre.
Në botë, sot, janë rreth 80 streha fiskale—kryesisht vende me popullsi të vogël dhe ekonomi të papërfillshme, një pjesë vende të vogla ishullore. Belizeja, Panamaja, Ishujt Virgjin Britanikë, Ishujt Cayman, Seyschelles, Bermuda, Barbados, Anguilla, Ishulli i Manit, Jersey, Gjibraltari—janë disa nga vendet më të preferuara.
Disa vende të zhvilluara—përfshi Zvicrën, Luksemburgun, Qipron, Singaporin, Hong Kongun, etj—ofrojnë gjithashtu avantazhe fiskale e financiare, kryesisht përmes mundësimit të anonimatit dhe sekretit të lartë bankar.
Parajsat fiskale lejojnë regjistrimin e kompanive nga jo rezidentë—kompani “offshore”; Kanë nivel shumë të ulët taksash, shpesh taksim zero; Ofrojnë sekret bankar, duke mos kërkuar raportim të transaksioneve financiare që bëhen nga territori i tyre; Lejojnë kompani guackë (“shell”)—kompani që nuk zhvillojnë aktivitet në vend por vetëm regjistrojnë transaksione në letër; Lejojnë mbajtjen sekret të strukturës organizative të enteve ligjore—shoqërive tregtare, fondeve, fondacioneve, etj—si dhe anonimatin e pronësisë.
