Çfarë buke po hamë?
Tregtarët shqiptarë të miellit fusin në Shqipëri miell të cilësisë së fundit nga Serbia, ndërsa Ministria e Bujqësisë, e Financave, Doganat dhe AKU e favorizojnë këtë veprim matrapazësh me bukën e njerëzve.
Në këtë lojë ka hyrë edhe Autoriteti i Konkurrencës, i drejtuar nga Juliana Latifi. Pasi shpenzoi rreth një vit me hetime, në vend që të aplikojë sanksione për tregtarët e mëdhenj të grurit, ka bërë rekomandime që “të mos vendosin çmim të njëjtë të shitjes së miellit”. Serbia na furnizon me ushqim për kafshët (miell pa proteina) dhe ky autoritet merret me çmimin.
Nga vjen gruri dhe misri?
Departamenti Amerikan i Bujqësisë USDA tek raportet lidhur me grurin cilëson se ‘Konsumi i grurit në Shqipëri mbulohet kryesisht nga importi. Shqipëria importon mesatarisht 260,000 -300,000 ton grurë në vit, 49% e të cilit nga Rusia dhe menjëherë pas saj 28% nga Serbia’. Kjo shifër e importuar nga Serbia është dyfishuar këtë vit, pasi, sipas të dhënave të Doganës, është ndërprerë importi i Shqipërisë nga Ukraina dhe nga Kosova.
Gruri, thekra e misri janë produktet që mbizotërojnë në tabelën e importeve tona nga ky vend ballkanik. Por as konsumatorët e Shqipërisë dhe as ata të Kosovës nuk kanë qenë të kënaqur për cilësinë dhe sigurinë e produkteve të grurit dhe misrit që importohen nga Serbia. Janë të shpeshta lajmet për bllokime të drithërave serbe nga autoritetet e kontrollit të cilësisë të vendeve të Bashkimit Evropian. Kurse në Doganën shqiptare këtij malli i hapen dyert pa probleme.
Kosova ka dy vjet që e ndërpreu blerjen e drithërave nga Serbia, ndërsa Shqipëria vazhdon. Kosova merrte 94% të miellit nga Serbia, por pas ndërprerjes e merr Bullgaria, Kroacia, Hungaria, Maqedonia e Veriut dhe Federata Ruse.
Tregu objekt hetimi paraqitet problematik duke qenë se produkti miell për ëmbëlsira futet në tregun vendas si miell gruri pa përcaktuar destinacionin e tij përfundimtar dhe rrjedhimisht edhe cilësinë. Për këtë arsye mund të themi se çmimi i ulët i importit favorizon ndërmarrjet në treg, duke i vendosur ndërmarrjet prodhuese në kushte të pafavorshme të konkurrencës.
Gjatë vitit të kaluar, sipas Autoritetit të Konkurrencës, për periudhën janar – qershor 2019, duket se sasitë e importuara nga Serbia janë dyfishuar krahasuar me sasitë e importuara më parë nga ky vend.
Në lidhje me vendet të origjinës rezulton se vendet kryesore të importit janë vendet që lidhen me Shqipërinë me transport tokësor, kushtëzuar kjo nga fakti që burim furnizimi janë vende kufitare me vendin tonë. Gjatë viteve 2017 e 2018 të periudhës së hetimit, konstatohet se burimet kryesore të furnizimit ë Serbia, ndërkohë që për 6-mujorin e parë të 2019, furnizimi nga Kosova ka rënë ndjeshëm si pasojë e ndërprerjes së kontratës për furnizim me miell i ndërmarrjes Besniku SHPK.
Cilësia e grurit të Serbisë
AKU, në rolin e mbikëqyrësit të cilësisë dhe sigurisë së produkteve ushqimore, nuk përcakton nivelin e proteinës (% proteinike) në “Raportet e Provës” marrë në PIK (Pikat e Inspektimit Kufitar) për produktin miell, duke sjellë për pasojë mos identifikimin e llojit të produktit apo të cilësisë së tij, raporton Autoriteti i Konkurrencës. Ky fakt u jep mundësinë importuesve të miellit të operojnë në treg me çmime më të ulëta, për produkte cilësisht të ndryshme (cilësi e ulët) duke deformuar tregun.
Qeveria bashkëfajtore për cilësinë e bukës
Një tjetër arsye që lehtëson hyrjen e këtyre mallrave në treg është dhe mos kodifikimi doganor sipas karakteristikave dhe cilësisë së produktit, pra duke mos përcaktuar destinacionit përfundimtar të produktit (konkretisht miellit) siç dhe rekomandohet në udhëzimin e Ministrisë së Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural. Konkretisht Drejtoria e Doganave nuk e ka të parashikuar në “Nomenklaturën e Kombinuar të Mallrave 2020” ndarjen e produktit miell gruri sipas karakteristikave dhe cilësisë së produktit dhe destinacionit përfundimtar të produktit (konkretisht miellit) siç dhe rekomandohet në udhëzimin e Ministrisë së Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural nr. 207, datë 31.03.2015.
Ky element regjistrimi i produktit pengon identifikimin e llojit të produktit (miell) sipas cilësisë dhe destinacionit përfundimtar të përdorimit. Ky treg paraqitet problematik duke qenë se ky produkt futet në tregun vendas si miell gruri pa përcaktuar destinacionin e tij përfundimtar të përdorimit, përqindjen e proteinës dhe rrjedhimisht cilësinë e produktit.
“Për këtë arsye mund të themi se çmimi i ulët i importit të miellit me përqindje proteinike të ulët, nëse është përdorur jashtë qëllimit të tij të përcaktuar, favorizon ndërmarrjet importuese, si rrjedhojë deformon tregun, duke i vendosur ndërmarrjet prodhuese në kushte të pafavorshme të konkurrencës”, thekson Autoriteti i Konkurrencës.
Situatë e favorizuar edhe nga mos kodifikimi doganor sipas karakteristikave dhe cilësisë së produktit, pra duke mos përcaktuar destinacionin përfundimtar të produktit siç dhe rekomandohet në udhëzimin e Ministrisë së Bujqësisë.
Mielli serb pa proteina, gjoja për ëmbëlsira
Si duhet të veprojë Dogana ( që varet nga ministri i Financave dhe Kryeministri) për miellin e importuar? “Sipas karakteristikave, cilësisë së produktit, destinacionit përfundimtar të përdorimit tij dhe përqindjes proteinike në “Nomenklaturën e Kombinuar të Mallrave” siç përcaktohet në udhëzimin nr. 207, datë 31.3. 2015 të Ministrisë së Bujqësisë produkti klasifikohet:
− miell gruri për prodhim buke me përqindje proteinike 12%;
− bazë picash, kruasan, petë me përqindje proteinike 12.5%;
− miell për ëmbëlsira, kek, biskota, petulla me përqindje proteinike 9%;
− makarona me përqindje proteinike 11%.
Aktualisht, ndërmarrjet Agro Blend SHPK, Miell Tirana SHA, Bloja SHA, Atlas SHA dhe Atlas Mills SHPK, importojnë miell pa proteina dhe e shin për të bërë bukë.
Kjo shkelje në dëm të shëndetit të njerëzve, fshihet mes rreshtave të vendimit mbi hetimin e thelluar të Autoritetit të Konkurrencës. Asnjë masë për kompanitë që shkelin cilësinë e bukës së popullit. Ndoshta, anëtarët e Konkurrencës janë në dietë dhe nuk e përdorin bukën për vete dhe fëmijët e tyre.
