Në një zhvillim të fundit që tregon thellësinë e krizës së ujërave të zeza në Shqipëri, tre shoqata kryesore të turizmit kanë ngritur padi në Gjykatën e Apelit Administrativ, duke kërkuar shfuqizimin e udhëzimit qeveritar që detyron hotelet të instalojnë impiante të kushtueshme për trajtimin e ujërave të ndotura. Kjo betejë ligjore, e cila do të shqyrtohet më 11 shtator, vjen si kulminacion i një konflikti të gjatë mes sektorit të turizmit dhe qeverisë, duke nxjerrë në pah tensionet e thella që ekzistojnë rreth menaxhimit mjedisor dhe financiar të bregdetit shqiptar.
Shoqata Rajonale e Turizmit Aulona (ARTA), shoqata e turizmit ATA dhe Unioni Turistik Shqiptar kanë bashkuar forcat për të kundërshtuar veçanërisht nenin 6 të udhëzimit, i cili kërkon që subjektet ekzistuese, ato në proces ndërtimi, apo që kanë aplikuar për leje ndërtimi, të instalojnë impiante të trajtimit të ujërave të ndotura. Kjo kërkesë, sipas bizneseve, paraqet një barrë financiare të papërballueshme, me kosto që variojnë nga 40,000 deri në 100,000 euro për impiant.
Enri Jahja, kryetari i Shoqatës së Bareve dhe Restoranteve, e ka quajtur këtë praktikë “arbitrare”. Sipas Jahjas, bizneset po detyrohen të paguajnë dy herë për të njëjtin shërbim. Ai shpjegon se bizneset tashmë paguajnë ujësjellësin për heqjen e ujërave të ndotura, një tarifë që përfshihet në faturën e tyre. Jahja argumenton se në vendet e tjera, këto impiante zakonisht instalohen nga ujësjellësi, ose nëse financohen nga bizneset, ato përjashtohen nga detyrimi për taksën përkatëse.
“Shteti ka nxjerrë një akt normativ arbitrar me qëllim marrjen e taksave arbitrarisht, i padiskutuar me grupet e interesit,” shton Jahja, duke kritikuar mungesën e konsultimit me sektorin privat për këtë vendim.
Kjo situatë e tensionuar vjen në kulmin e sezonit turistik 2024, një periudhë kritike për ekonominë shqiptare. Vetëm pak ditë më parë, Agjencia Kombëtare e Ujësjellës Kanalizimeve (AKUK) u dërgoi një njoftim urgjent hoteleve në zonat turistike të jugut dhe të Durrësit, duke kërkuar instalimin e menjëhershëm të impianteve. Kjo lëvizje pasoi një fushatë agresive ku u vendosën tabela identifikuese me rreth të kuq para bizneseve që nuk kishin zbatuar ende kërkesën. (Lexo këtu)
Konflikti aktual ka rrënjë të thella. Për më shumë se një dekadë, hotelet dhe bizneset e tjera turistike kanë paguar taksa të dedikuara për trajtimin e ujërave të zeza. Megjithatë, pavarësisht investimeve të pretenduara prej 112 milionë eurosh në infrastrukturën e trajtimit të ujërave të zeza, rezultatet në terren mbeten të paqarta. Kjo mungesë transparence ka ngritur dyshime serioze rreth menaxhimit të fondeve publike dhe efikasitetit të investimeve të bëra.
Ndërkohë, pasojat e kësaj krize shtrihen përtej sferës ekonomike. Ekspertët mjedisorë kanë ngritur alarmin për dëmet e pariparueshme që po i shkaktohen biodiversitetit detar. Ujërat e ndotura po prishin pothuajse të gjitha hallkat e zinxhirit ushqimor nënujor, duke kërcënuar jo vetëm ekosistemin, por edhe industrinë e peshkimit. Për më tepër, derdhja e ujërave të zeza në zonat e larjes paraqet një rrezik të drejtpërdrejtë për shëndetin e pushuesve, duke kërcënuar të dëmtojë rëndë reputacionin e Shqipërisë si destinacion turistik.
Qeveria, nga ana e saj, argumenton se Akti Normativ i miratuar në janar 2024 dhe udhëzimi pasues janë të nevojshëm për të adresuar urgjentisht këtë problem mjedisor. Sipas këtij akti, bizneset kishin një afat 90-ditor për të instaluar impiantet e kërkuara. Moszbatimi i këtij udhëzimi mund të rezultojë në gjoba të rënda që variojnë nga 1,500,000 deri në 2,650,000 lekë.
Megjithatë, kritikët argumentojnë se kjo qasje nuk adreson problemin themelor: pse qeveria nuk ka arritur të ofrojë këtë shërbim thelbësor pavarësisht taksave të mbledhura për vite me radhë? Dhe pse barra e zgjidhjes së këtij problemi po vendoset tërësisht mbi shpatullat e bizneseve private?
Ndërsa vendi pret me padurim vendimin e Gjykatës së Apelit Administrativ në shtator, është e qartë se nevojitet një zgjidhje më gjithëpërfshirëse dhe afatgjatë. Kjo mund të përfshijë:
- Një auditim të plotë dhe transparent të fondeve të mbledhura dhe të shpenzuara për trajtimin e ujërave të zeza në 11 vitet e fundit.
- Krijimin e një partneriteti publik-privat për të ndarë përgjegjësinë dhe kostot e trajtimit të ujërave të zeza.
- Rishikimin e politikave të taksave dhe tarifave për të siguruar që bizneset nuk po paguajnë dyfish për të njëjtin shërbim.
- Investime të targetuara dhe transparente në infrastrukturën publike të trajtimit të ujërave të zeza.
Kriza aktuale nuk është thjesht një çështje e ujërave të zeza; ajo është një test për qeverisjen e mirë, transparencën dhe aftësinë e shtetit për të balancuar nevojat e mjedisit, ekonomisë dhe qytetarëve të saj. Zgjidhja e kësaj krize kërkon më shumë se thjesht masa teknike; kërkon një ripërcaktim të marrëdhënies mes shtetit dhe biznesit, mes premtimeve dhe veprimeve.
Ndërsa Shqipëria përpiqet të pozicionohet si një destinacion turistik i klasit të parë në Mesdhe, zgjidhja e kësaj krize është thelbësore jo vetëm për mjedisin dhe shëndetin publik, por edhe për vetë të ardhmen e industrisë së turizmit. Mbetet për t’u parë nëse kjo sfidë ligjore do të sjellë ndryshimin e nevojshëm, apo nëse do të nevojitet një qasje edhe më e gjerë dhe më gjithëpërfshirëse për të adresuar këtë problem kompleks dhe shumëdimensional.
