Një rrugë 21 kilometra e gjatë është kthyer në simbol të një skandali të dyshimtë koncesionar që ka tronditur opinionin publik. Autostrada Thumanë-Kashar, e cila duhej të ishte një projekt zhvillimi, është shndërruar në një gropë financiare që po gëlltit miliona euro nga xhepat e taksapaguesve shqiptarë.
Analiza e rritjes së kostove tregon një histori shqetësuese. Fillimisht, projekti u parashikua të kushtonte 161 milionë euro. Megjithatë, në një kohë rekord, kjo shifër u rrit në mënyrë drastike, duke arritur në 457 milionë euro. Kjo rritje e papritur dhe e pashpjegueshme e kostove ngre pyetje serioze për transparencën dhe integritetin e procesit.
Procesi i tenderimit për këtë projekt ka qenë i mbushur me paqartësi dhe dyshime. Në vitin 2017, kompania Gener 2 paraqiti një propozim të pakërkuar për ndërtimin e autostradës. Qeveria e pranoi këtë propozim dhe i dha kompanisë një bonus prej 8.5% të pikëve në garën që do të pasonte. Kjo praktikë, edhe pse ligjore, ngre pyetje për barazinë e konkurrencës në proces.
Tenderi u zhvillua në korrik të 2018-ës dhe, siç pritej, Gener 2 u shpall fituese me një ofertë prej 225.8 milionë eurosh. Megjithatë, kjo ishte vetëm kostoja e ndërtimit. Fatura totale, duke përfshirë mirëmbajtjen dhe fitimin e kompanisë për 13 vjet, do të zbulohej të ishte shumë më e lartë.
Implikimet financiare për shtetin janë të konsiderueshme. Në fund të vitit 2018, në relacionin shoqërues të projektbuxhetit 2019, shifra ishte rritur nga 225.8 milionë euro në 370 milionë euro. Por surprizat nuk mbaruan këtu. Kur u miratua buxheti, qeveria zbuloi një kosto të re prej 457 milionë eurosh.
Kjo rritje e papritur e kostove do të thotë që çdo kilometër i kësaj autostrade do të kushtojë rreth 21.7 milionë euro. Për të vënë këtë në perspektivë, ky çmim është disa herë më i lartë se kostoja mesatare e ndërtimit të autostradave në Evropë.
Por çfarë do të thotë kjo për qytetarët e zakonshëm? Tarifa prej 2.1 euro për çdo kalim është bërë një barrë e rëndë për banorët lokalë. Për shumë prej tyre, kjo tarifë përbën një përqindje të konsiderueshme të të ardhurave ditore. Një punëtor që udhëton çdo ditë për në Tiranë mund të shpenzojë deri në 100 euro në muaj vetëm për tarifën e rrugës.
Ndërkohë, 85,000 banorë të zonës janë lënë pa akses në këtë autostradë që kalon pranë shtëpive të tyre. Ata janë të detyruar të përdorin rrugë alternative më të gjata dhe në gjendje të keqe, duke rritur kohën dhe koston e udhëtimit.
Pyetjet që ngrihen janë të shumta:
- Si u rrit kostoja e projektit nga 161 milionë në 457 milionë euro në një kohë kaq të shkurtër?
- Pse nuk u bë një studim i plotë fizibiliteti para se të fillonte projekti?
- A ishte procesi i tenderimit vërtet i drejtë dhe transparent?
- Kush po përfiton realisht nga ky koncesion?
Ndërsa banorët e zonës dhe taksapaguesit shqiptarë vazhdojnë të paguajnë çmimin e këtij projekti të diskutueshëm, kërkesa për transparencë dhe llogaridhënie bëhet gjithnjë e më urgjente. Skandali i koncesionit Thumanë-Kashar nuk është thjesht një çështje financiare; është një test për integritetin e institucioneve shtetërore dhe për besimin e qytetarëve në qeverisjen e vendit të tyre.
