Në të gjithë Tiranën po ngrihen kulla të reja me shkëlqim, ku disa prej tyre të projektuara nga arkitektë me famë botërore. Në sheshin Skënderbej në qendër, blloqe zyrash gjigante dhe ndërtesa të shkëlqyera apartamentesh duken pas një xhamie të shekullit të 19-të dhe Muzeut Historik Kombëtar me mozaikun e madh socialist-realist mbi hyrje.
Por pas këtij boom-i ndërtimi ka më shumë se sa duket. Hetuesit e krimit dhe ekonomistët kanë paralajmëruar se ky boom tregon për një anë më të errët të ekonomisë së vendit, e nxitur nga baronët shqiptarë të drogës që kanë pushtuar globin dhe më pas sjellin në shtëpi më shumë se një miliardë euro në vit për t’i pastruar përmes ndërtimit dhe pronës, raporton The Times.
“Është e vështirë për të llogaritur pastrimin e parave, por shpesh ju duhet vetëm të numëroni vinçat dhe Tirana është vendi për ta bërë këtë,” tha Antonio Nicaso, një ekspert i mafias.
Paratë derdhen nga Belgjika, Spanja, Holanda dhe Amerika e Jugut. Qindra miliona paund vijnë gjithashtu edhe nga Britania e Madhe, sipas Agjencisë Kombëtare të Krimit të Britanisë. Kushdo që blen kokainë në Britani ka shumë gjasë të ndihmojë në shndërrimin e Tiranës në një mini Dubai.
Rreth 3.7 miliardë euro në vit investohen në ndërtimin dhe pronat shqiptare, sipas Ola Xamës, një gazetare investigative që ka punuar me “Transparency International”. Kjo është 15 për qind e PBB-së. Xama mësoi se nga kjo shumë, vetëm 847 milionë euro kalojnë në sistemin bankar.
“Kjo do të thotë se 2.85 miliardë euro janë para të errëta, madje edhe duke llogaritur transfertat nga emigrantët dhe faktin që Shqipëria është një ekonomi me para në dorë, unë vlerësoj se 1.3 miliardë euro janë para të drogës,” tha Xama.
Paratë e pista kanë nxitur kërkesën për prona në Tiranë, me çmimet e apartamenteve që u rritën nga 1000 euro për metër katror në 2017 në rreth 4000 euro sot. Ndonëse oferta tani po tejkalon kërkesën dhe shumë banesa mbeten të pashitura, megjithatë çmimet nuk tregojnë shenja rënieje.
“Paratë nuk po futen vetëm në blerjen e banesave, por edhe në blerjen e firmave që i ndërtojnë ato”,- tha Belind Kelliçi, një anëtar i Partisë Demokratike të opozitës në Shqipëri, i cili bëri fushatë kundër pastrimit të parave kur po garonte për kryetar bashkie të Tiranës vitin e kaluar.
“Kjo është arsyeja pse ju keni kompani që fitojnë leje për të ndërtuar ndërtesa me vlerë dhjetëra milionë euro të cilat kanë vetëm një kapital të listuar prej 1,000 €,” tha ai.
“Tirana kishte 8 mijë apartamente bosh në 2015. Që atëherë janë dhënë leje për dhjetë milionë metra katrorë ndërtim dhe tani kemi 40 mijë. Megjithatë çmimet po rriten dhe një çifti mesatar tani i duhen 64 jetë për të kursyer për të blerë një apartament të vogël.”
Jashtë selisë së partisë së tij, Këlliçi tregoi kullën më të fundit dhe më të lartë të Shqipërisë që po përfundonte përgjatë rrugës: Downtown One 37-katëshe, e cila përmban një fasadë që është e ngjashme me hartën e Shqipërisë.
Parkimi nëntokësor i makinave për kullën u hap nga një nënkontraktor lokal, Alesio 2014, i cili ka pasur një rol në shumë ndërtesa të reja në qytet dhe krenohet se ka një sipërmarrje të përbashkët me thesarin shqiptar. Prej këtu vjen surpriza kur pronari, Anton Gjinaj, u arrestua me një urdhër-arrest spanjoll në vitin 2021 për kontrabandë heroine me vlerë 1.9 milionë euro nga Holanda në Spanjë në rrotat e makinave.
Paratë që derdhen në Shqipëri janë falë suksesit të jashtëzakonshëm të bandave të drogës në vend, i cili daton në vitet 1990. Vendi i varfër po dilte nga komunizmi dhe kontrabandistët panë shansin e tyre për t’i shitur kallashnikovët “mafias Ndrangheta” të Italisë.
“Ndrangheta e kuptoi se mund t’u besonte shqiptarëve, i prezantoi ata me kartelet në Kolumbi dhe Ekuador dhe doli garantues për ta,” tha Nicaso.
Në shkurt, Europol tha se kishte goditur një linjë droge përmes Ekuadorit në Evropë, e cila ishte ideuar nga një shqiptar i cili kishte një marrëveshje me kultivuesit kolumbianë për të marrë katër ton kokainë në muaj, për t’u dërguar e fshehur në kuti banane. Operacione të tilla nuk janë të pazakonta.
Ndërkohë, të rinjtë që qëndronin në plantacionet masive të kanabisit në Shqipëri shpesh largoheshin jashtë vendit kur policia i zbulonte, për t’u bërë më pas punëtorë për bandat.
“Papritmas shqiptarët u përfshinë në të gjithë rrugën e kokainës për në Evropë, nga prodhuesi në rrugë, dhe ishin të lumtur të merrnin edhe fitime më të ulëta. Kjo është arsyeja pse ata ishin në gjendje të ofronin një kilogram kokainë 99 për qind të pastër në Londër për 4000 £. -6,000, ndërsa holandezët kërkonin 20,000 £,”- tha Nicaso.
Ndryshe nga ‘Ndrangheta, e cila fsheh paratë e saj jashtë vendit dhe e lë Kalabrinë e saj të ziejë në varfëri, bandat shqiptare shpesh preferojnë t’i dërgojnë fitimet e tyre në shtëpi për të përfituar nga çeqet e dobëta dhe ekonomia e parave të gatshme.
“Grupet shqiptare të krimit të organizuar kanë akses të konsiderueshëm në tregun e trafikut të drogës në Mbretërinë e Bashkuar, i cili është ende një biznes me para të gatshme”, tha Pete Stevens, zëvendësdrejtor i Agjencisë Kombëtare të Krimit në Britani. “Ata janë përgjithësisht shumë të shpejtë për të zhvendosur të ardhurat e tyre në para të krimit në Shqipëri për investime ose për t’i fshehur ato në mënyrë të sigurt nga autoritetet.”
Klodiana Lala, një reportere shqiptare e krimit, tha:
“Bandat shqiptare të drogës me bazë në Mbretërinë e Bashkuar po i investojnë paratë e tyre në ndërtim dhe biznese të tjera në Shqipëri. Ata mblidheshin së bashku, merrnin furgona me qira dhe i dërgonin në shtëpi të ngarkuar me para, ose përdornin kamionë që transportonin makina dhe fshihnin paratë në
makina, por tani kriptomonedha ka ndryshuar gjithçka – të gjithë po e përdorin atë.”
Vitin e kaluar 436 milionë sterlina u dërguan në Shqipëri, nga 250 milionë funte në 2019.
“Është e qartë se diçka po ndodh”, tha Ola Xama, e cila përllogariti shifrat.
Ajo zbuloi se në vitin 2022, 368 milionë paund në stërlina u gjetën rrugës drejt Shqipërisë pa kaluar në një bankë.
Paratë e pista janë depërtuar si në ekonominë shqiptare ashtu edhe në politikën e saj, pasi baronët e drogës blejnë vota për 50 euro në emër të miqve politikanë. Qeveria shqiptare ka reaguar duke ngritur një njësi prokurore speciale të quajtur SPAK, me zyrtarë të trajnuar nga FBI në Virxhinia.
Kjo njësi prokurorie tashmë ka një ndikim. Në vitin 2022 SPAK ngriu asetet e lidhura me Gjinaj, manjati i ndërtimit, nënkontraktori pjellor i të cilit gërmoi parkun e makinave për Downtown One. Ata përmendën dyshimet se pasuria e tij e pazakontë ishte e lidhur me trafikun e drogës.
SPAK tani është në pritje të një vendimi gjyqësor për konfiskimin e pasurive të tij. Mes tyre është kompania që qëndron pas zhvillimit të Garden Residence Turdiu, një treshe e re pallatesh në Tiranë ku jeta vazhdon normalisht.
“Unë nuk do ta kisha blerë banesën time nëse do ta dija se do të sekuestrohej nga qeveria,” tha Fatjona, një banore 40 vjeç.
Një zëdhënës i firmës Alesio 2014, nënkontraktor, tha:
“Është një çështje në vazhdim në gjykatë dhe do të sqarohet së shpejti.”
Përgjatë bregut, ku paratë po pastrohen përmes furtunës së hoteleve të reja që ofrojnë shërbime për turistët që eksplorojnë plazhet shqiptare, qeveria nga ana tjetër po përpiqet të tregojë se po lufton bandat.
Në janar, ministri i brendshëm, Taulant Balla, njoftoi se një hotel me pamje mahnitëse nga deti, i sekuestruar nga kriminelët në Vlorë, do të përdorej nga oficerët e policisë për pushimet e fundjavës. Pëllumb Gjoka, një biznesmen i quajtur dikur një “investitor strategjik” nga qeveria shqiptare me miratim për të ndërtuar një resort 52 milionë euro në bregdet, u arrestua nga SPAK vitin e kaluar me dyshimin se kishte porositur atentat mafioze.
Por ora po ecën për autoritetet që përpiqen të ndalojnë fluksin e parave kriminale: rreziku i një flluske strehimi po rritet, dhe bashkë me të edhe potenciali për shkatërrim në ekonomi.
“Sektori i ndërtimit është rritur shumë më shpejt se ekonomia gjatë tre viteve të fundit,” tha Klodian Tomorri, një ekonomist shqiptar .
“Tirana tani po ndërton rreth 300 m2 sipërfaqe për çdo banor të ri. Kjo është nëntë herë më shumë se mesatarja e BE-së, të gjitha këto rritin shanset për një flluskë. Nëse shpërthen pasojat do të jenë një rritje në kreditë me probleme, dështimi i firmave të ndërtimit, humbja e pronarëve të shtëpive dhe një recesion i mundshëm. Le të shohim se çfarë ndodh.”
