Facebook dhe kuptimi i metaversit: Prodhimi i realitetit – Nicholas Carr (teknolog)
Tashmë është pranuar gjerësisht se Facebook ka qenë një fatkeqësi për botën. Zgjidhja e qartë, shumica e njerëzve do të pajtoheshin, është të hiqni qafe Facebook-un. Mark Zuckerberg ka një ide tjetër: Hiqni qafe botën.
Cyberutopistët kanë ëndërruar të zëvendësojnë botën fizike me një virtuale që kur Zuckerberg ishte me tuta Oshkosh B’gosh. Dëshira është e rrënjosur në mizantropi por është gjithashtu thellësisht idealiste, madje edhe platonike.
Bota siç e njohim ne, sipas mendimit, është e çrregullt dhe kaotike, e palogjikshme dhe e paparashikueshme. Është një vend i vdekjes dhe i kalbjes, ku mendja – thelbi i vërtetë i njeriut – i nënshtrohet kapriçove të mishit. Hapësira kibernetike çliron mendjen nga kurthët e saj trupore. Është një vend i formës së pastër. Çdo gjë në të pasqyron logjikën dhe rendin e qenësishëm të programimit kompjuterik.
Aludime të atij idealizmi të vjetër Cyber-ian qarkullojnë përmes konceptimit të Zuckerberg-ut për metaversin – ai është i madh në teleportim – por pavarësisht nga zakoni i tij për të na kujtuar se ai mori kurse filozofie dhe klasike në kolegj, Zuckerberg nuk është metafizicien. Një mamonist dhe jo një platonist, ai është në të për paratë. Qëllimi i tij me metaversin nuk është thjesht të krijojë një botë virtuale që është më gjithëpërfshirëse, më totalizuese sesa ajo që përjetojmë sot me mediat sociale dhe videolojërat. Por, është për ta kthyer vetë realitetin në një produkt. Në metaverse, nuk ndodh asgjë që nuk është e llogaritshme. Kjo do të thotë gjithashtu se, duke supozuar se kompjuterët që bëjnë llogaritjen janë në duar private, nuk ndodh asgjë që të mos jetë një transaksion tregu, një moment fitimi parash, qoftë drejtpërdrejt përmes shkëmbimit të parave ose indirekt përmes kapjes së të dhënave. Me metaversin, kapitali nënshtron realitetin. Nga fillimi deri në fund, gjithçka është për para.
Përkrahja publike e Zuckerberg-ut për metaverset, që kulmoi me riemërtimin Meta të FB të javës së kaluar, është parë gjerësisht si një dredhi cinike për të shpërqendruar publikun nga rrëmuja që Facebook ka bërë për vete dhe për të gjithë të tjerët. Ka të vërteta në këtë pikëpamje, por do të ishte gabim të mendosh se metaversi është thjesht një taktikë ndryshimi i subjektit. Është një bast i llogaritur ftohtë, me aksione të larta, spekulativ për të ardhmen. Zuckerberg beson se disa tendenca po bashkohen tani, komerciale, teknologjike dhe sociale, që justifikojnë investime të mëdha në një sferë virtuale gjithëpërfshirëse. Ai e di se Facebook – d.m.th, Meta – duhet të veprojë shpejt nëse dëshiron të bëhet lojtari dominues në atë që mund të jetë më i madhi nga të gjitha tregjet. Siç shkroi një nga togerët e tij në një memo të fundit, “Metaverse është e jona për të humbur”.
Për Metën, Facebook dhe Instagram jane ‘lope me para’, biznese të krijuara dhe të pjekura që hedhin shumë para. Kompania do të mjelë ato platforma të mediave sociale për të financuar miliarda dollarë investime në teknologjitë metaverse (10 miliardë dollarë vetëm këtë vit). Pjesa më e madhe e këtyre parave do të shkojnë në harduer, duke përfshirë kufjet e realitetit virtual, syzet e realitetit artificial, projektuesit hologramë dhe një mori sistemesh me sensorë dixhitalë. Dobësia më e madhe e Facebook ka qenë gjithmonë varësia e tij nga konkurrentët – Apple, Google, Microsoft – për të ofruar harduerin dhe sistemet operative të lidhura me të që kërkohen për të hyrë në faqet dhe aplikacionet e tij. Shtrirja e kësaj dobësie u bë e qartë këtë vit kur Apple vendosi bllokadën e të dhënave, duke kufizuar aftësinë e Facebook për të gjurmuar njerëzit në internet dhe duke i bërë reklamat e tij më pak efektive.
Nëse Meta mund të kontrollojë hardwer-in dhe sistemet operative që njerëzit përdorin për të gëzuar në metaverse, ajo do të neutralizojë kërcënimin e paraqitur nga Apple dhe rivalët e tjerë të saj. Do të çndërrojë ndërmjetësit. Përtej hardwer-it, megjithatë, vetë struktura e metaverses, siç parashikohet nga Zuckerberg, do ta bënte të vështirë nëse jo të pamundur parandalimin e një kompanie si Meta nga mbledhja e të dhënave personale. Kjo sepse, siç theksoi Zuckerberg në fjalimin e tij kryesor në Facebook Connect të enjten, një metaverse universale kërkon ndërveprim universal.
Të jesh në metaverse duhet të jetë një përvojë po aq e qetë sa të jesh në botën reale. Kjo mund të ndodhë vetëm nëse të gjitha të dhënat ndahen. Boshllëqet në rrjedhën e të dhënave bëhen vrima në realitet.
Dhe çfarë të dhënash! Dy nga momentet më zbuluese dhe shqetësuese në fjalimin kryesor të Zuckerberg erdhën kur ai po përshkruante punën që po bëhej tani në “Reality Labs” të kompanisë. (A ka Facebook një Zëvendës President të Lartë i Dystopian Branding?) Ai tregoi një demonstrim të një gruaje që po kalonte nëpër shtëpinë e saj ndërsa mbante një palë syze Meta AR. Syzet përshkruanin, automatikisht dhe me detaje të sakta, gjithçka që ajo shikonte. Një hartë e tillë dixhitale do t’i lejojë Metës të krijojë, siç shpjegoi shefi i shkencëtarëve të Reality Labs, Michael Abrash, “një indeks” të “çdo objekti të vetëm” në shtëpinë e një personi, “duke përfshirë jo vetëm vendndodhjen, por edhe strukturën, gjeometrinë dhe funksionin”.
Hartat do të bëhen baza për “AI kontekstuale” që do të jetë në gjendje të parashikojë qëllimet dhe dëshirat e një personi duke ndjekur lëvizjet e syve. Ajo që shikoni, në fund të fundit, është ajo që ju intereson. “Në fund të fundit,” tha Abrash, “syzet e saj AR do t’i tregojnë asaj se cilat janë veprimet e saj të disponueshme në çdo kohë.” Mundësitë e reklamimit janë të pafundme.
Hartat do të bëhen baza për “AI kontekstuale” që do të jetë në gjendje të parashikojë qëllimet dhe dëshirat e një personi duke ndjekur lëvizjet e syve. Ajo që shikoni, në fund të fundit, është ajo që ju intereson. “Në fund të fundit,” tha Abrash, “syzet e saj AR do t’i tregojnë asaj se cilat janë veprimet e saj të disponueshme në çdo kohë.” Mundësitë e reklamimit janë të pafundme.
Ky është vetëm fillimi. Meta ka modele në trupin tonë që shkojnë përtej gjurmimit të syve. Zuckerberg shpjegoi se Reality Labs është duke punuar në “ndërfaqet nervore” që do të prekin drejtpërdrejt sistemin nervor:
Ne besojmë se ndërfaqet nervore do të jenë një pjesë e rëndësishme e mënyrës se si ne ndërveprojmë me syzet AR, dhe më konkretisht me hyrjen e EMG [elektromiografisë] nga muskujt në kyçin tuaj të dorës së kombinuar me AI të kontekstualizuar. Rezulton se ne të gjithë kemi rrugë të papërdorura neuromotorike dhe me gjeste të thjeshta dhe ndoshta edhe të padukshme, sensorët një ditë do të jenë në gjendje t’i përkthejnë ato sinjale neuromotorike në komanda dixhitale që ju mundësojnë të kontrolloni pajisjet tuaja. Është goxha e çmendur.E çmendur, me të vërtetë.
Nëse aftësia e Facebook për të mbledhur, analizuar dhe për të fituar para nga të dhënat tuaja personale ju bën nervoz që tani, prisni derisa të shihni se çfarë ka rezervuar Meta. Nuk ka sekrete në metaverse. Megjithatë, ka pronë private. Një nga pengesat për prodhimin e kompjuterizuar të realitetit ka qenë gjithmonë vështirësia në vendosjen dhe zbatimin e të drejtave pronësore në hapësirën kibernetike.
Pesëmbëdhjetë vjet më parë, një kompani e quajtur Linden Lab mori një shans për ndërtimin e një proto-metaverse në formën e videolojës së shumëpërfolur Second Life. Kompania u premtoi përdoruesve të saj, duke përfshirë shumë nga bizneset më të mëdha në botë, se ata do të jenë në gjendje të blejnë, shesin dhe zotërojnë mallra virtuale në Second Life. Ajo që nuk përmendej ishte se ato mallra, duke qenë të përbëra thjesht nga të dhëna, mund të kopjoheshin lehtësisht dhe në mënyrë të përsosur. Dhe kjo është pikërisht ajo që ndodhi. Second Life u pushtua nga i ashtuquajturi CopyBot, një program softuer që mund të përsëriste çdo objekt në botën virtuale, duke përfshirë avatarët e njerëzve. Pasoi një orgji piraterie, duke e bërë lojen jetë e dyfishte të dështonte. Sot, falë blockchains, kriptomonedhave dhe tokenëve të pandryshueshëm (NFT), problemi i kopjimit duket se është zgjidhur. Të drejtat pronësore, duke përfshirë të drejtat e identitetit, do të mund të zbatohen në metaverse, gjë që zgjeron jashtëzakonisht potencialin e saj tregtar.
Vetëm për shkak se Zuckerberg dëshiron të ekzistojë një metaverse universal nuk do të thotë se do të ekzistojë. Kushdo që ka qenë në një telefonatë në Zoom e di se, edhe në një nivel mjaft bazik, ne jemi shumë larg nga lloji i ekzistencës virtuale të pandërprerë, të sinkronizuar në mënyrë perfekte që Meta po premton. Siç paralajmëroi vetë Michael Abrash, “Do të duhen rreth një duzinë përparime të mëdha teknologjike për të arritur në metaverse të gjeneratës së ardhshme”. Këto janë shumë përparime dhe asnjë përparim nuk është i paracaktuar.
Por Zuckerberg ka një gjë në anën e tij: Kur u jepet mundësia, njerëzit janë treguar të gatshëm, madje të etur, për të zgjedhur simulimin në vend të realitetit. Metaverse, nëse realizohet, mund të ndihet sikur të jesh në shtëpi, vetëm më mirë.
