Mbajtja e kontrollit mbi gjithçka dhe të gjithë çon në një jetë zhgënjyese dhe larg lumturisë. Nuk është e nevojshme të besojmë se fatet e mira të botës varen vetëm nga ne
Të kesh kontroll mbi gjithçka nuk ndihmon
Të mendosh se jeta juaj është një makinë që funksionon në mënyrë të përsosur falë ingranazheve të sinkronizuara nuk ju ndihmon. Të kesh kontroll mbi gjithçka, mbi çdo aspekt të jetës së përditshme, gjeneron zhgënjim. Kur vjen një ngjarje e papritur që nuk llogaritet ose që nuk varet nga vullneti i dikujt, në një çast mekanizmi shkon keq. Dëshira për të mbajtur gjithçka nën kontroll përfshin një përpjekje të jashtëzakonshme, kryesisht mendore, por edhe fizike. Të veprosh vazhdimisht në mënyrë që gjithçka të ecë normalisht do të thotë të mos i lejosh vetes një moment pushimi. Edhe vetëm duke menduar për t’u shkëputur për disa orë, ankthi ju del jashtë kontrollit. Mania për kontroll prek shumë njerëz, veçanërisht gratë, të cilat e gjejnë veten të detyruar të mashtrojnë me shtëpinë, punën, fëmijët dhe burrin, ditë e natë, 365 ditë në vit. Ju gjithmonë mund t’u dorëzonit disa detyra të tjerëve, t’i delegoni ato, apo jo? Jo, sepse ata me hiperkontroll as nuk e konsiderojnë delegimin ose lënien e gjërave, fatit të tyre.
Pse ndodh mania e kontrollit?
Pse bëheni një fanatik kontrolli? Janë një grup faktorësh, ndjesish dhe përvojash që kryqëzohen dhe prodhojnë një efekt përçarës në mënyrën se si e shohim jetën dhe si duam të shkojnë gjërat. Njerëzit të cilët kanë prirjen të kenë gjithçka nën kontroll e gjejnë veten të bllokuar në fatin e tyre. Ajo që ju bën të doni të shqetësoheni se gjithçka është në vendin e duhur dhe të shkoni në një mënyrë të caktuar pa dyshim ka të bëjë me frikën. Frika nga e panjohura, nga bërja e gabimeve, nga të qenit në lartësinë e detyrës ose të mos shkëlqesh kurrë në diçka. E gjithë kjo frikë shoqërohet me një paaftësi për të menaxhuar stresin, një ndjenjë e tepruar e përgjegjësisë dhe një nevojë për siguri. Subjektet që priren të jetojnë si drejtorë të jetës së tyre dhe të të tjerëve njihen nga karakteristikat e tyre të veçanta: perfeksionistë, jo fleksibël dhe me pak besim tek të tjerët, gjë që i bën ata të mendojnë se bota nuk mund të vazhdojë pa to.
Hiperkontrolli ka të bëjë me fajin
Pse ndodh kontrolli i gjithçkaje? Duhet të dihet se për disa, origjina e këtij problemi mund të gjendet në të kaluarën. Thelbi i çështjes do të ishte, në fakt, ndjenja e fajit: sikur, në rast se diçka nuk shkonte në mënyrën e duhur, të vetmit përgjegjës ishin ata dhe vetëm ata. Një ngjarje e dhimbshme, komplekse ose traumatike për të cilën ndihet i përgjegjshëm vetëm sepse nuk ka reaguar, nuk ka qenë në gjendje të ndryshojë gjërat. Shpesh hiperkontrolli që ndodh në moshën e rritur ka origjinë të largët, në fëmijëri. Ka disa raste të fëmijëve që kanë përjetuar një ngjarje që i ka shënuar thellë, për të cilën ata ndiheshin disi fajtorë dhe të cilët si të rritur kërkojnë atë mani për përsosmëri për të parandaluar që ato që përjetuan të ndodhin përsëri. Njerëzit që kanë zhvilluar, që nga fëmijëria, një ndjenjë detyre pothuajse obsesive do të priren të kenë kontroll mbi gjithçka dhe të gjithë në mënyrë që të mos pësojnë më trauma si në të kaluarën.
Ju nuk keni nevojë të keni gjithçka nën kontroll
Të përpiqesh të kesh gjithçka nën kontroll, duke treguar gjithmonë veten gati për çdo eventualitet është rraskapitëse. Të bësh çdo përgjegjësi të vetën, madje edhe të të tjerëve, vazhdimisht, është e dëmshme, rraskapitëse. Rreziku është që do të humbni masën, nuk do të vendosni ndonjë post dhe do të përfundoni me një acarim nervor. Me pak fjalë, cilësia e jetës bie ndjeshëm, edhe nëse disa gjëra ndodhin pavarësisht nga vullneti dhe kontrolli që përpiqeni të ushtroni. Le të mendojmë për shembull përhapjen e pandemisë: a mund të ishte parashikuar apo kontrolluar? Për këtë arsye, në shumë raste, të kesh kontroll mbi gjithçka nuk ndryshon në asnjë rast evolucionin e rrethanave të caktuara. Çfarë ndodh kur përpiqesh të kesh kontroll mbi gjithçka? Këtu janë pasojat kryesore:
- Gjithmonë jeni të irrituar dhe të stresuar
- Ndodhin çrregullime të sjelljes dhe ankthit
- Lidhja me të tjerët bëhet e lodhshme
- Njeriu bëhet i papërkulur
- Shkëputja dhe pastrimi i mendjes duket i pamundur
Lironi frerët
Është e mundur të ndihmoni njerëzit që vuajnë nga mashtrimet e kontrollit. Si? Së pari ju duhet t’i bindni ata, me fakte, të heqin dorë nga frenat, duke treguar se nuk është gjithmonë thelbësore që ata të marrin përsipër fatin e të gjithë universit. Kjo do të thotë që të vepruarit së bashku dhe jo si kalorës i vetmuar, çon në një rezultat më të mirë: duke ndarë detyrat në mënyrë që të mos mbingarkojmë askënd, ne lehtësojmë mendimet tona dhe zhvillojmë sinergji. Bota nuk do të prishet nëse ndaloni ta mbani nën kontroll. Gabimet dhe problemet janë pjesë e jetës, disa thjesht nuk mund të shmangen; prandaj është mirë të kuptojmë se bota nuk është e përsosur dhe duhet t’i lëmë gjërat të lëvizin lirshëm pa ndërhyrjen tonë.
/revistapsikologji
