Në një botë ku termi “influencer” shpesh lidhet me përmbajtje kalimtare, një vajzë e re po i jep një kuptim të ri këtij roli, duke e shndërruar platformën e saj në një mision për ruajtjen dhe promovimin e trashëgimisë kulturore shqiptare. Eralda Baze ka provuar dhe dokumentuar deri më tani 75 veshje tradicionale, duke sjellë në vëmendje thesare etnografike të harruara.
Baze shprehet se e gjitha nisi si një pasion i një grupi të vogël miqsh, pa formën e një shoqate zyrtare. Ky pasion me kalimin e kohës u transformua në një shqetësim dhe më pas në një “mision dhe detyrim qytetar e patriotik”, siç e përshkruan ajo vetë. Grupi i të rinjve ndjen përgjegjësinë për t’i dalë për zot kostumografisë popullore, me një fokus të veçantë tek linja e veshjeve të nuses shqiptare.
Puna e tyre shtrihet në të gjitha trevat shqiptare, brenda dhe jashtë kufijve zyrtarë të Shqipërisë. Kjo zgjedhje nuk është e rastësishme. Sipas saj, historikisht, institucionet kulturore në Shqipëri nuk i kanë ekspozuar kurrë veshjet e trevave shqiptare jashtë kufirit, duke krijuar një boshllëk në njohjen e plotë të pasurisë etnografike kombëtare. Pikërisht për këtë arsye, në një nga daljet e saj mediatike, ajo zgjodhi të vishte kostumin monumental të Hasit, që i përket komunës së Prizrenit, për të sjellë në vëmendje këtë pjesë të rëndësishme të trashëgimisë.
Por projekti i saj shkon përtej ekspozimit vizual. Çdo veshje shoqërohet me një kontekst të thellë historik dhe politiko-social. Ajo shprehet se nuk shfaqet thjesht si një modele, por si një rrëfimtare që zbulon historitë e fshehura pas çdo qëndisme dhe simboli. Një shembull konkret është shpjegimi praktik pas veshjes së Hasit, ku një pjesë e saj përdorej nga gratë për të mbajtur bucelat e ujit, për shkak të mungesës së ujit që kishte vuajtur historikisht kjo zonë.
Ajo shprehet se qasja e saj është shpesh edhe kritike, duke analizuar figura apo ngjarje historike që kanë ndikuar në fatin e kombit, apo duke folur për vende dhe objekte trashëgimie që janë shkatërruar, vjedhur apo tjetërsuar. Në këtë mënyrë, misioni i saj është i dyfishtë: të bëjë brezin e ri të dashurohet sërish me veshjet tradicionale dhe njëkohësisht, t’u ofrojë atyre përmbajtje dhe kontekst, duke i kthyer kostumet nga objekte muzeale në histori të gjalla.
Biseda mes tyre:
Baze: Nëse do dëgjoje vendasit, zona ku vishet kjo hasi, pjesës së Kosovës, ka vuajtur për ujë. Të paktën këtë shpjegim na kanë dhënë në terren. Ka vuajtur për ujë edhe gratë mbanin bucelat e ujit tek kjo pjesë. tek të dyja anët. Ose kur kishin fëmijë të vegjël, në një anë mbanin bucelën, në anën tjetër djepin.
Askush jam. Besoj se s’duhet të jem faqekuqja si nusja e Hasit. Të falenderoj shumë.
Krasta: Sa veshje ke provuar ti?
Baze : 75.
Krasta: Dhe unë kam mësuar që ti ke dhe disa veshje, ti dhe kolegët ë
Baze : Po ishte, jemi një grup i vogël.
Krasta: Është ndërtuar një strukturë për këtë? Domethënë, ka një shoqatë?
Baze : Jo, jo, jo, absolutisht. Është vetëm një grupim miqsh.
Krasta: Grupim miqsh.
Baze : Krejt individë jemi. Jemi bashkuar. E kemi pasion. Ose më saktë e nisëm si pasion. Tashti, më vonë na u kthye në shqetësim. Tani na është kthyer në mision, quaje, detyrim qytetar, patriotik, megjithëse mund të tingëllojë paksa kështu e rëndë kjo fjalë ose qesharake se patriotizmi kështu lloj nocioni është, është ndërruar sot për fat të keq, por e ndjejmë detyrim, e ndjejmë përgjegjësi që sa të mundemi, t’i dalim për zot, me ne po bëjmë tonën, kostumografisë popullore. Sidomos jemi të përqëndruar tek linja e nuses shqiptare.
Veshja e nuses shqiptare, për të gjitha trevat, brenda Shqipërisë edhe jashtë Shqipërisë. Sepse dua ta theksoj, këtu historikisht në Shqipëri, asnjëherë nuk janë ekspozuar, edhe kur ekspozoheshin, edhe kur zotëroheshin institucionalisht veshjet, nuk janë ekspozuar veshjet e trevave shqiptare jashtë kufijve zyrtarë. Dhe një arsye tjetër pse unë kam ardhur me veshjen e Hasit që i takon komunës së Prizrenit. Përveçse kjo është një veshje monumentale që e vlerësoj shumë, e pëlqej shumë, është edhe kjo që në daljet e mia televizive, mundohem sa më shumë të ekspozoj pikërisht këto veshje tek të shqiptarët e Shqipërisë.
Krasta: Ajo që më ka bërë përshtypje tek pjesët që kam parë online është që ti e shoqëron historinë e veshjes me një lloj rrethane politiko-sociale të Shqipërisë gjatë kohërave të ndryshme. Ke madje edhe një sens kritik për njerëz që ndoshta kanë patur emër të madh po kanë qenë, kanë bërë faje kombëtare, kanë qenë kundër kombit të tyre. Ose vende që janë zhdukur, janë prishur, janë shkatërruar, janë vjedhur, janë tjetërsuar, janë keqpërdorur. Dhe duket sikur bashkë me dëshirën për të ritreguar ose për të rirënë në dashuri me veshjet tradicionale të gruas shqiptare, ti ke një shtysë edhe për të dhënë përmbajtje dhe kontekst. A mund ta di pse?
Baze: Faleminderit që e ke kapur këtë detaj edhe po e thua kështu, kaq qartë, kaq hapur. Po. Unë dua, e kam qëllim në vetvete që bashkë me veshjen t’i jap edhe një kontekst. Sepse, ta kemi një gjë të qartë, Eralda nuk del si modele./Syri.net
