Zgjimi në mes të natës, veçanërisht rreth orës 3 ose 4 të mëngjesit, është një fenomen i zakonshëm që frustron shumë njerëz. Ky ndërprerje në gjumin mund të çojë në efekte të ndryshme negative, nga lodhja dhe nervozizmi gjatë ditës deri te ulja e produktivitetit dhe cilësia e përgjithshme e reduktuar e jetës. Të kuptuarit pse ndodhin këto zgjime të natës është thelbësore për trajtimin efektiv të çështjes. Disa faktorë, duke filluar nga proceset biologjike tek ndikimet mjedisore, luajnë një rol në këto ndërprerje frustruese të gjumit, shkruan scientificorigin.
Orët biologjike dhe ciklet e gjumit
Një arsye kryesore pse njerëzit zgjohen gjatë kësaj periudhe specifike kohore përfshin orën e brendshme të trupit, ose ritmin cirkadian, i cili rregullon ciklin gjumë-zgjim. Ky cikël ndikohet nga sinjalet mjedisore, veçanërisht drita, dhe dikton kur ndodhin procese të ndryshme fiziologjike, duke përfshirë lirimin e hormoneve, metabolizmin dhe rregullimin e temperaturës së trupit.
Gjatë një cikli tipik të gjumit, individët kalojnë nëpër faza të ndryshme të gjumit: nga gjumi i lehtë (Faza 1) në gjumin e thellë (Faza 3) dhe më në fund tek gjumi i lëvizjes së shpejtë të syve (REM). Këto cikle përsëriten disa herë gjatë natës, me çdo cikël që zgjat afërsisht 90 minuta. Me afrimin e mëngjesit, trupi kalon më shpesh në gjumin REM, i cili është një fazë më e lehtë e gjumit dhe një fazë gjatë së cilës njerëzit janë më të prirur për t’u zgjuar.
Ndikimet hormonale
Luhatjet hormonale gjithashtu ndikojnë ndjeshëm në modelet e gjumit. Kortizoli, i quajtur shpesh “hormoni i stresit”, rritet natyrshëm gjatë orëve të hershme të mëngjesit për të ndihmuar në përgatitjen e trupit tuaj për t’u zgjuar. Nëse trupi lëshon kortizol para kohe ose në sasi tepër të larta, mund të çojë në zgjime të parakohshme. Një hormon tjetër, melatonin, i cili sinjalizon trurin të ndihet i përgjumur dhe të shkojë në shtrat, zvogëlohet me përparimin e natës. Një rënie në nivelet e melatoninës që përkon me një rritje të kortizolit mund të çojë në zgjim rreth orës 3 ose 4 të mëngjesit.
Faktorët psikologjikë dhe emocionalë
Stresi, ankthi dhe depresioni janë ndërprerës të fuqishëm të gjumit. Stresi psikologjik mund të rrisë nivelet e kortizolit, i cili nga ana tjetër mund të përshpejtojë zgjimet e hershme në mëngjes. Njerëzit shpesh e gjejnë veten duke u zgjuar për shkak të shqetësimeve të pazgjidhura ose ankthit parashikues për ditën e ardhshme. Për më tepër, depresioni është i lidhur ngushtë me ndryshimet në arkitekturën e gjumit, duke përfshirë zgjimin e hershëm në mëngjes.
Mënyra e jetesës dhe faktorët mjedisorë
Zgjedhje të ndryshme të stilit të jetesës dhe faktorë mjedisorë mund të ndikojnë në cilësinë e gjumit dhe të kontribuojnë në shqetësime: Alkooli dhe kafeina: Konsumimi i alkoolit ose kafeinës në orët para gjumit mund të ndikojë ndjeshëm në aftësinë e dikujt për të qëndruar në gjumë. Alkooli, një qetësues, mund të ndihmojë në nxitjen e gjumit, por parandalon fazat më të thella të gjumit dhe rrit mundësinë e zgjimit ndërsa trupi e metabolizon atë. Kafeina, një stimulues, mund të vonojë kohën e orës së trupit, duke e bërë më të vështirë qëndrimin në gjumë gjatë gjithë natës. Pajisjet elektronike: Përdorimi i pajisjeve elektronike para gjumit mund të pengojë gjumin për shkak të emetimit të dritës blu, e cila pengon prodhimin e melatoninës. Mjedisi i gjumit: Faktorë të tillë si temperatura e dhomës, nivelet e zhurmës dhe komoditeti i zonës së gjumit mund të prishin gjithashtu gjumin. Një mjedis shumë i ngrohtë, shumë i zhurmshëm ose ndryshe i pakëndshëm ka të ngjarë të parandalojë gjumin e thellë.
